Бисмилләһир-Раһмәнир-Раһим!
Јашадығымыз мәһәррәм-сәфәр әјјамы гаршыја бир чох суаллар гојур. Бунлардан ән әсасы - Имам Һүсејнин (ә) һәрәкатынын әсас сәбәб вә гајәләри әтрафындадыр. Тәбии ки, бу барәдә минләрлә китаб јазылыб, тәдгигатлар апарылыб. Амма өјрәндикҹә, охудугҹа, дүшүндүкҹә инсан санки тәбәгә-тәбәгә, лај-лај дәринликләрә вармаға башлајыр.
Исламын әсасы вә онун горунмасы
Кәрбәла мәктәбиндә олан мүһүм чатдырышлары баша дүшмәк, бу һадисәнин мәнасы вә фәлсәфәси нәләрдән ибарәтдир, буну дәрк етмәк - иман ҝәтирәнләр үчүн чох мүһүм мәсәләләрдир. Азад инсанлар бундан бәһрәләнмәли, ибрәт ҝөтүрмәлидир. Бу әјјамла руһијјәни, нијјәти, әмәли узлашдырмалыдыр. Мүсәлман олараг өз вәзифәсини билмәли вә јеринә јетирмәлидир.
Имам Һүсејнин (ә) мүбарәк мүбаризәси һаггында вә ҝүнүмүзә гәдәр өз нуранијјәти илә ҝәлән мүбарәк миссијасы һаггында чох данышмаг олар. Бу мүбарәк ингилабын әсас һәрәкәтвериҹи гүввәсинин һансы амил олмасыны мүәјјән етмәк ҝәрәкдир. Бу ҝүнә гәдәр бу һәрәкатын јашарлылығыны нә тәмин едир?
Имам Һүсејнин (ә) гијамы, һәрәкаты, фәдакарлығы - бир тәк тарихи мәсәлә дејилдир. Һансыса заманла вә мәканла мәһдудлашан мәсәләләр дејил. Бу, әслиндә Исламын дин олараг галмаглығы үчүн, сахланылмаглығы үчүн атылан аддымдыр.
Ләнәтлик Мүавијәнин өлүмү вә ләнәтлик Језидин һакимијјәти гәсб етмәси јени бир вәзијјәти мејдана ҝәтирди. Ислам үчүн бирбаша вә реал тәһлүкә, хәтәр орталыға чыхды. Вә Имам Һүсејн (ә) өз мүбарәк вүҹудујла, әтрафындакыларынын мүбарәк вүҹудларыјла, фәдакарлыгла әслиндә Исламын мөвҹудијјәтинин горунмасы үчүн бу аддымы атмышдыр.
Үмуми һалда, Исламын дин олараг горунуб сахланмасы, Исламын әсасларынын һифз олунмасы - бир шәри вәзифәдир. Һәр бир мүсәлманын үзәриндә олан Илаһи бир миссија вар ки, динин арадан ҝетмәсини ҝөрдүкдә, ону мүдафиә етсин. Әлиндән ҝәләни етмәлидир ки, бу тәһлүкә арадан галхсын.
Османлы императорлуғунун тарихи нүмунәси
Тарихдә бунунла бағлы әламәтдар нүмунуләр олмушду. Османлы императорлуғунун дағылма әрәфәләри иди. Гејд етмәк лазымдыр ки, бүтүн нагисликләри, мәнфиликләри, чатышмазлыглары илә јанашы, Османлы императорлуғу о заманкы Ислам кимлијини характеризә едән мәфһумлардан иди. Дүнја мүсәлманларынын бөјүк бир һиссәсини өзүндә әкс етдирирди, чохлу сајда мүсәлман халгы бу императорлуғун тәркибинә аид иди. Вә Ислами кимлијин горунмасы илә бағлы бу кими шәраитдә бөјүк Ислам алимләри бу тәһлүкәнин совушмасы үчүн әлиндән ҝәлмәји етмәклә бағлы һәр бир мүсәлманын үзәриндә мәсулијјәтин олмасыны бәјан етдиләр.
Мәхсусән дә, о заманын ән бөјүк елми мәркәзи олан Нәҹәфүл-Әшрәф һөвзәсинин мүҹтәһидләри бу барәдә фәтва вердиләр. Ислам мәдәнијјәтинин, Ислами мәнсубијјәтин горунмасы илә бағлы бу ситуасијада һәр һансы чатышмазлыға, фәргли бахыша, дахили проблемләрләрә бахмајараг, Османлы императорлуғунун горунмасы һәр бир мүсәлманын үзәринә бир вәзифә олараг мүәјјән едилди. Мәсәлә Исламын әсасларындан ҝетдији үчүн, бу проблем белә формаја - дини вәзифәјә чеврилди. Белә һалларда бүтүн башга мәсәләләр арха плана кечир, икинҹи дәрәҹәли олур.
Биз әҝәр Имам Һүсејнин (ә) һәрәкатына нәзәр салсаг, дејилмиш тезисин ән камил формасыны мүшаһидә етмиш олуруг. Имамын (ә) өзүнүн һәрәката вердији гијмәтләрә диггәт етсәк, ҝөрәҹәјик ки, мөвзу бунун әтрафындадыр. Језид ләнәтлик хлафәти гәсб етдикдән сонра Ислам кимлијинин арадан ҝетмә тәһлүкәси мејдана ҝәлир. Исламын дин олараг реал мәһвиндән сөһбәт ҝедир.
Әламәтдар суал
Суал чыха биләр ки, мәҝәр ләнәтлик Мүавијәнин дөнәминдә вәзијјәт неҹә иди ки?! Мәҝәр Исламын дүшмәни олар Мүавијә дини инкишаф етдирирди ки?! Мәҝәр әдаләт, һагг ҝөзләнилирди?! Мәҝәр мүсәлманлар өз дини етигадларыны Аллаһ Тәаланын бујругларына ујғун азад јеринә јетирә билирди?! Мәҝәр онун вахтында Ислам фираван дурумуну јашајырды?! Мәҝәр ата-бабасынын Ислама олан нифрәтини о да бәсләмирдими?
Әлбәттә ки, Мүавијә динә дүшмән олан бир үнсүр иди. Инсанларын һагларына тәҹавүз едән, һалаллары һарам, һарамлары һалал едән, әтрафындакыларла бирләшиб үммәтин малыны өз малы кими талан едән, Пејғәмбәр (с) ханәданына ашкар дүшмәнчилик едән, Һәзрәт Әлијә (ә) - үммәтин Имамына минбәрдән ләнәт демәји (!) тапшыран мәһз ләнәтлик Мүавијә иди. Исламын хилафәтини гәсб едән, хилафәти шаһ сәлтәнәтинә чевирән, өлүмүнүн јахынлығыны һисс едиб, мәлун Језид үчүн бејәт јыған Мүавијә. Имам Һәсәни (ә) зәһәрләдән Мүавијә...
Бәс нә үчүн Мүавијә (лән) вахтында јох?
Бәс нә үчүн Имам Һәсән (ә) вә Имам Һүсејн (ә) Мүавијә дөнәминдә гијам етмәди? Бу, фундаментал бир суалдыр. Бу суалын ҹавабы Ашураны дүзҝүн дәрк етмәјә имкан верир. Бәли, нә Имам Һәсән (ә), нә дә Имам Һүсејн (ә) Мүавијәјә гаршы гијам етмәди.
Бурада бир һашијә чыхмаг лазымдыр ки, бүтүн бу дөврләрдә Әһли-Бејтлә (ә) дүшмәнчилик едәрәк Ислам хилафәтинин башында отуранлар вә отурмаг истәјәнләр ашкар фәсад төрәтмәкдән чәкинирдиләр. Мүавијә өзү дә бүтүн һоггаларыны ҝизли һәјата кечирмәјә чалышырды. Әлбәттә ки, принсипиал мүсәлманлар, Пејғәмбәримизин (ә) хас сәһабәләри вә табеинләр буну сезир, һәгигәти баҹардыгҹа јајыр, Мүавијәни ифша едирдиләр. Амма ҝениш топлум һәр заман олдуғу кими, вәзијјәти тәһлил етмирди вә бу тәфәррүатлары ҝөрмүрдү, чохлары исә ҝөрмәмәјә үстүнлүк верирди. Белә олан тәгдирдә Имамын (ә) миссијасы инсанлары ајылтмаг, онлара һаггы чатдырмаг олса да, үммәтин парчаланмасына имкан вермәмәк, хариҹи дүшмәнләрә имкан јаратмамаг үчүн гијам кими кәскин тәдбирә әл атылмырды.
Амма ләнәтлик Језидин дөнәминдә һәр шеј дәјишди. Мәлумдур ки, Имам (ә) - Илаһи миссијаны јеринә јетирән, үммәтин рәһбәрлијини һәјата кечирән бир мүбарәк инсандыр. Вә һәјатын һәр бир мәрһәләсиндә һәр бир Имам (ә) мәһз өз үзәринә дүшән вәзифәни јеринә јетирир. Әҝәр Језидә гаршы Имам Һәсән (ә) дә олсајды, о да Ашура гијамыны едәҹәкди. Вә Мүавијәнин вахтында Имам Һәсәнин (ә) јеринә јетирдији миссија да, Имам Һүсејн (ә) үчүн ејнилә һәмин олаҹагды.
Беләликлә, Имам Һүсејнин (ә) гијамынын сәбәби - Језид ләнәтлијин ашкар сурәтдә Исламы арадан апармаға јөнәли мәнфур ишләри иди. Имамын (ә) үзәриндә олан ән башлыҹа вәзифә - јахшылыглара дәвәт вә писликләрдән чәкиндирмә бахымындан мәсулијјәтдир вә Имам Һүсејн (ә) белә бир шәраитдә јалныз вә јалныз өз вәзифәсини јеринә јетирирди.
Әҝәр Мүавијә ләнәтлик ислами дәјәрләрлә, ислами кимликлә ачыг-ашкар мүбаризә етмәкдән чәкинирдисә, Језид - өз ағылсызлығы уҹбатындан - заһирдә һарамлар едәрәк, Илаһи дәјәрләрлә мүхалиф олмаға ачыг-ашкар гол гојурду. Мүавијәнин заһирдә Исламла проблеми ҝөрсәнмирди. Мүавијә илә Језидин ән мүһүм фәрги дә мәһз бу иди.
Ашкар фәсадын топлума тәсирләри
Мүавијә ләнәтлик ҝүнаһлары ҝизлиндә едирди, Језид исә ашкарда. Језид ҹәмијјәтә, топлума, динә-имана о гәдәр етинасызлыг вә сајмамазлыг едир, ҹинајәтләри о гәдәр һәјасызлыгла ачыг едирди ки, артыг бунларын адиләшмәси тенденсијасы јаранмышды. Мүсәлманларын хәлифәси адландырыан бирисинин Ислама бу ҹүр һәгарәти - ҹәмијјәтин систем тәшкил едән тәбәгәләрини елә бир тәрпәниш вә сүрүшмәјә ҝәтирә биләрди ки, нәтиҹәси дәһшәтли оларды.
Бу фәрги шәрһ едән Шәһидләр Сәрвәри Имам Һүсејн (ә) ләнәтлик Језид һаггында белә бујурур: "О, ашкар ҝүнаһ едир!". Хәлифә күрсүсүнү гәсб едән бирисинин ашкар ҹинајәт төрәтмәси, бу ҹинајәтләри леҝитимләшдирир. Хәлифә адланан бириси тәрәфиндән ҝүнаһы ашкар төрәтмәк, һарамлары ашкарда етмәк - бунлары гануниләшдирир, бунларын топлумда ади һал алмасыны лабүд едир. Нәтиҹә етибарилә, бүтүн бунлар дәјәрләр системинин о дәрәҹәдә деформасијаја уғрамасына ҝәтириб чыхарыр ки, нәтиҹәдә ҹәмијјәтин мәнәви мәһви гачылмаз олур.
Мүавијә ләнәтлијин дөврүндә едилән ҹинајәтләр ҝизли тәбиәтли иди, јахын әтрафдан вә мәлуматлы инсанлардан кәнар чеврәләр бунлары ҝөрмүрдү. Һијләҝәр Мүавијә гызыл вә даш-гашда үзүрдү, амма сарајдан гырагда ону ҝөрән олмурду. Мүавијә бүтүн әһәмијјәтли инсанлары әлә алмаға чалышырды, һәдсиз мигдарда пүллар хәрҹләјрди ки, онун барәсинә тәвазөкар, диндар, иманлы бир адам кими данышсынлар. Иҹтимаи рәјдә өзү барәдә мүсбәт имиҹ јаратмаг үчүн бәзи үнсүрләрә ағласығмаз пуллар верирди. Әлә ала билмәдији һәгигәти данышанлары исә ја тәҹрид едир, ја бөһтан вә чиркаба гәрг етмәјә чалышырды ки, онларын сөзләрини ешидән олмасын. Вә ислами дәјәрләрлә, ислами шүарларла, ислами кимликлә дүшмәнчилијини ачыгда етмирди. Онун мүнафиглијини сүбут етмәк олдугҹа чәтин иди. Бүтүн ҹәза апараты тәмиз вә принсипиал инсанларын үзәринә салынырды.
Амма ејни заманда, бу мүнафиг Исламын әсасларыны Језид кими сарсытмырды. Језид исә Исламын бүтүн көклү мәсәләләрини мәсхәрәјә ҝөтүрүрдү, һарамлары ачыгда едирди. Дүнјаҝөрүшү, әһкам, әхлаг кими бүтүн ислами мәсәләләр суал алтына гојулурду. Белә олан тәгдирдә, Имам Һүсејнин (ә) баш верәнләрә реаксијасы да вәзијјәтә ујғун иди. Јәни, әҝәр Мүавијә дөнәминдә Имамларын (ә) миссијасы бир гәдәр фәргли идисә, Језид заманында Имамын (ә) үзәринә үммәти мәһвдән горумаг вәзифәси ҝәлирди. Заман вә вәзијјәт - һәр икиси дәјишмишди. Вә дәјишән вәзијјәт үммәтин Имамынын (ә) миссијасыны мүәјјән едирди.
Икинҹи фәрг
Мүавијә вә Језид ләнәтликләрин дөнәмләрини фәргләндирән бир ҹәһәт дә вар иди ки, топлумда шәхсијјәт вә ләјагәт дашыјыҹылары илә бағлы иди. Мүавијәнин дөврүндә шәхсијјәт вә ләјагәт саһибләри өлүмҹүл тәһлүкә јашамырды. Һәрчәнд белә инсанлар ҝүҹлү тәзјиг вә мәһдудијјәтләр шәраитиндә јашајырдылар, амма тәблиғат вә маарифчилик үчүн мүәјјән һүдудлар мөвҹуд иди. Инсан өз шәхсијјәтини сахламаг истәдикдә, мүәјјән мәнада буна имкан вар иди. Инсанларын фәрдән дә, топлум олараг да Аллаһа доғру һәрәкәт етмәјә минимал да олса, имканы вар иди.
Амма Језид ләнәтлијин дөнәминдә бу бахымдан вәзијјәт көкүндән дәјишди. Әҝәр Мүавијә өз һакимијјәтинә билаваситә тәһлүкә ҝөрмүрдүсә, шәхсијјәт вә ләјагәт саһибини ахырадәк тәгиб етмирди. Әлә алмаға чалышырды, өз тәрәфинә чәкмәјә сәј едирди, шејтанвари дилини, пулу, сәрвәти, мәгамы сатыналма васитәси едәрәк, шәхсијјәтли инсаны симасызлашдырмаға ҹәһд едирди. Амма инсан принсипиаллығында исрар етдикдә вә онун бу принсипиаллығынын Мүавијә һакимијјәтинин марагларына бирбаша тәһлүкәси јох идисә, ону мүәјјән гәдәр сакит бураха билирдиләр, ону физики вә ја мәнәви мәһв етмәји бир мәгсәд олараг ҝөрмүрдүләр.
Амма ләнәтлик Језид шәхсијјәтли инсанын физики мөвҹудлуғу илә барышмаг истәмирди. Һамыны дилсиз-ағызсыз варлыг кими ҝөмәк истәјирди. Инсанларла өз нөкәри кими давранырды, һеч кәсә еһтирам гојмурду. Бир шәраит истәјирди јаратсын ки, топлумда бир нәфәр дә олса, шәхсијјәтли инсан галмасын.
Һијләҝәр Мүавијә өлмәмишдән өнҹә Језидә вәсијјәт етмишди ки, Имам Һүсејндән (ә) бејәт истәмәсин. Мүавијә билирди ки, Имам Һүсејн (ә) һеч бир һалда Језид кимисинә бејәт етмәјәҹәк, амма ондан бејәт тәләб етмәк ҹамааты өзүнә гаршы галдырмаг демәкдир.
Амма Језид хилафәти гәсб едән кими биринҹи иши - бејәт етмәјәнләрдән бејәт алмаг сәји иди. Језид ләнәтлик истәјирди ки, топлумда бир нәфәр дә олса, шәхсијјәт дашыјыҹысы олмасын.
Ачыг вә ҝизли дүшмәнчилик
Мүавијә диҝәр шаһлар кими, өз мәфкурәси әсасында һәрәкәт едирди. Өз ишини ирәли апарырды, бу јолда манеәләри дәф етмәјә чалышырды. Өз шәхси мәнафејиндән башга, Мүавијәни һеч бир шеј марагландырмырды. Һеч бир мәфкурә-филан бу мәнәвијјатсыз үнсүрү мәшғул етмирди. Диҝәр шаһлар кими ҝүнүнү ејш-ишрәтдә, фәсадда, интригада кечирирди, инсанлара зүлмдән һәзз алырды. Амма марағына тохунмајан мәсәләләрә дә лагејд иди. Әјаләтдә нисбәтән асудә нәфәс алмаг олурду. Мүавијә императорлуғунун мәркәзинә доғру исә сыхынты ҝүҹләнирди. Амма јенә дә, билаваситә тәһлүкә олмадығы һалда, Мүавијә ләнәтлик инсаны мәһв етмәмәјә үстүнлүк верирди. Вә диггәт едирди ки, идарәетмәсиндә Исламла ачыг-ашкар мүбаризә үслубуна да кечмәсин.
Үмуми һалда, һеч кәс шәхсијјәт вә ләјагәтинин тапданмасынын гачылмазлығы илә үзләшмирди. Ким ки, дүнјасына, пула, сәрвәтә ҝөрә әјилмәк истәјирдисә - буну едирди. Еһтијаҹлы, амма ҝерчәк мүсәлман кими јашамаг истәјән дә өз сечиминдә гала билирди. Әлбәттә, тохундуғумуз кими, бир чох нүмунәләр вар иди ки, мәсләк вә әгидә саһибләри фәгәт өз мөвгеләринә ҝөрә Мүавијә тәрәфиндән мәһв едилирди. Амма бу үмуми, ағына-бозуна бахмадан бир һал дејилди.
Језид ләнәтлик исә белә дејилди. Она билаваситә тохунмајан, амма мәсләкли, виҹданлы инсанын мөвҹудлуғу белә, бу мәнәви ҹәллады нараһат едирди. Језид ләнәтлијин дөнәминин әсас сәҹијјәви хүсусијјәти будур ки, бу ҹинајәткар үнсүр бир нәфәр дә олсун ләјагәтли инсанын садәҹә мөвҹудлуғу илә барышмаг истәмирди. Бүтүн алчалтмалар, тәһгирләр едилирди ки, инсанлар сынсынлар; сынмајанлары исә гәтлә јетирирдиләр.
Инсан ја шәхсијјәтинин тапданмасы илә разы олмалы, ја һәјаты илә видалашмалы иди. Һакимијјәтинин 1-ҹи илиндә Језид ләнәтлик Кәрбәла мүсибәтини төрәдир. 2-ҹи илиндә Мәдинәјә һүҹум едир вә мүгәддәс мәкана бу һүҹумла бүтүн үммәти тәһгир едир. 3-ҹү илдә исә һәтта Мәккәјә һүҹум едир. Һеч бир табу, һеч бир мүгәддәс шеј јох иди ләнәтлик Језид үчүн.
Исламын мәһви тәһлүкәси јаранмышды. Тәбии ки, Имам Һүсејн (ә) белә вәзијјәтин мөвҹудлуғу илә барыша билмәзди. Вә үммәти бу рәзаләтли перспективдән хилас етмәк үчүн о Һәзрәт (ә) һәрәката башлады вә өз һәјаты баһасына мәнәвијјаты, әхлагы, иззәти хилас етди. Өз һәјаты, ганы илә Исламы сығорталады...
Аллаһым! Бизләри Һүсејнчи гөвмдән гәрар вер! Имам Һүсејнин (ә) јүксәк дәјәрләрини јашадан олмаг төвфигини бизләрә нәсиб ет! Амин!
