Бисмилләһир-Раһмәнир-Раһим!
Һәмд олсун Аллаһа ки, бизләрә өзүмүз барәдә, һалымыз, мәнәви дурумумуз барәдә дүшүнмәк тофигатыны нәсиб едиб. Һәр бир инсанын дүшүнмәли олдуғу мөвзулардан бири - јашадығы һәјаты вә бу һәјатын мүвәггәти олмасы вә бир ҝүн бу дүнја илә видалашмасы, әбәди, даими, бу дүнјадан даһа үстүн, даһа хејирли, даһа имканлы, даһа давамлы дүнјаја кечмәси мөвзусудур.
Ахирәт евинин гапысы - өлүм
Һәзрәт Әли (ә) бујурур: “Һәр бир евин, сарајын бир гапысы вар вә ахирәт евинин дә гапысы - өлүмдүр”. Биз јашадығымыз бу һәјатымызда әҝәр бу һәгигәтдән гәфләт етсәк, әҝәр бу һәгигәти унутсаг ки, бура мүһүмдүр, өнәмлидир, һәллеҹидир, амма битәндир, јекунлашандыр, кечиддир - о һалда бизим һәјатымызын кејфијјәти чох ашағы ҝәләҹәк.
Бунун ән бариз нүмунәләриндән бири - Ашура мүсибәтидир. Мәһз бурада бу дүнјаны мүвәггәти биләнләрлә ахирәти унуданлар арасында фәрг ән ајдын формада тәзаһүр тапмышдыр. Биз дејә биләрик ки, Кәрбәла һадисәсиндә үз-үзә ҝәлән ики тәрәфин бир тәрәфиндә оланлар бу дүнјанын нә олдуғуну билирләр, бу дүнјанын өнәминдән, һәгигәтиндән, маһијјәтиндән хәбәрдардырлар. Бунунла јанашы билирләр ки, бу дүнја сынаг јери, имтаһан јери вә ән нәһајәт - әкин јеридир.
Онлар буна ујғун да јашајырлар, һәјатларыны тәнзимләјирләр. Һәзрәт Имам Һүсејнин (ә) карваны, тәрәфдарлары буну биләнләр иди.
Гаршы тәрәфдә оланлар бундан гәфләт едибләр. Бүтүн онлары һәмин сәһраја ҝәтириб чыхаран бәһанләрә диггәт етсәк, нәһајәтдә бу гәнаәтә ҝәлә биләрик ки, Језидин (лән) бүтүн тәрәфдарларыны бир үмуми ҹәһәт бирләшдирирди. Онлар ахирәти унудублар, ахирәтдән гәфләт едибләр, өлүмүн ҝерчәк олдуғу јадларындан чыхарыблар вә јалныз буралыг ишләрини ҝөрүрләр. Онларын јашајышлары, мөвҹудијјәтләри јалнлыз бу дүнја илә бағлыдыр. Әлбәттә ки, буралыг ишләри дә ән шәрәфсиз, ән ағылсыз формада реализәсини тапыр. Онлары сәҹијјәләндирән хүсусијјәтләр - гәддарлыг, сатгынлыг, хәјанәт, гејри-инсани давраныш, накишиликдир. Бүтүн бунлар - һәтта бу дүнја һәјатына да сон дәрәҹәдә дар бахышын аҹы нәтиҹәләридир. Језид (лән) ҝүруһуну фәргләндирән амил - шүурсуз, надан, ҹаһил адамлар јығыны, алчаг вә пис бир нијјәтлә бирләшмиш адамлар дәстәси олмаларыдыр. Бунун да базасында өлүмү унутмаг, сорғу вә әвәз дүнјасынын мөвҹудлуғундан гәфләт етмәк мөвзусу дурур.
Она ҝөрә дә Һәзрәт Әли (ә) бизләри хәбәрдар едир ки, һәр бир сарајын гапысы вар вә ахирәт сарајынын гапысы да өлүмдүр. Һәр кәс буна диггәт етмәлидир ки, бир ҝүн бураны тәрк едәҹәк, әбәди сараја тәрәф јолланаҹаг вә һәр биримизин јекуну бундан кечир.
Мөмин өлүмү бу ҹүр јашајаҹаг
Мөмин өлүмү бир ҹүр јашајаҹаг, кафир, мүнафиг, фасиг башга ҹүр јашајаҹаг. Мөмин өлүмә бир һәгигәт кими бахыр, һәјата бир Илаһи немәт кими јанашыр. О, Аллаһ нә гәдәр өмүр верибсә, она ујғун әкин јери кими бу дүнјаны ахирәт сәфәри үчүн истифадә едир.
Мөмин фәргиндәдир ки, бир ҝүн бу дүнјаны тәрк етмәлидир. Буна һазырлығы вар. Мөмин бу дүнјадан ҝедәндә санки әјниндәки ҝејилмиш, ишләнмиш либасыны чыхардыр, әбәди һәјата дахил оланда јени либасыны әјнинә ҝејинмиш олур. Буну Һәзрәт Имам Сәҹҹад (ә) өз нурани бујурушунда белә бәјан едир: “Мөмин үчүн өлүм - бәдәндән чиркли ҝејими чыхартмаг вә ағыр зәнҹирләри ачмаг, онун јеринә ән нәфис, ән дәјәрли ҝејимләри, ән ҝөзәл әтирләрлә ҝејинмәк кимидир”.
Мөмин өлүмү илә бу дүнјадан галма чиркли ҝејимләри әјниндән чыхардыр, ону бағлајан мәсәләләрдән гуртулур вә онун әвәзинә ән нәфис, ән ҝөзәл, ән әтирли ҝејимләри ҝејинир. Һәзрәт Имам Сәҹҹад (ә) мөминин өлүмүнү белә вәсф едир ки, мөмин өләндә ики просес ҝедир - санки ҝејилмиш, истифадә едилмиш ҝејимини бәдәниндән чыхардыр вә ҝөзәл, нәфис ҝејимләрини ҝејинир.
Сөһбәт о кәсдән ҝедир ки, бу дүнја һәјатыны шәрәфли, абырлы, ләјагәтли јашады вә сәфәр ҝејимини, јол ҝејимини чыхартмаг заманы ҝәлиб чатды. Бу либас јол ҝедән заманы чиркләнди, булашды, бу ҝејими истифадә едилди, инди ону бәдәндән чыхартмаг вахты ҝәлиб чатыб. Өлүм - бу демәкдир.
Өлүм - дүнја зәнҹирләриндән гуртулушдур
Имам Сәҹҹад (ә) һәм дә бәјан едир ки, мөмин үчүн өлүм - зәнҹирләрин ачылмасы кимидир. Өлүм, бу дүнја һәјатынын зәнҹирләриндән гуртулушдур. Бу дүнјада о гәдәр мәсәләләр вар ки, бизи өз буховуна салмаға чалышыр, өз ихтијарына алмаг истәјир, бизи мәшғул едән бағлантылар вар. Өлүм бу бағлантылардан, бу асылылыглардан, бизи бурада ҝирифтар едән, мәһдуд едән, әзән, сыхышдыран дүнја зәнҹирләриндән гуртулушдур. Бунунла да әбәди ахирәт һәјатынын ҝөзәл ҝејимләри ҝејиниләр.
Бу һәјат бизи мүхтәлиф зәнҹирләрлә, буховларла, асылылыгларла ҝиринҹ едиб. Һәваји-нәфсин вә дүнјанын ҹәзб етдији нөвбәнөв буховлары илә биз бурада илишиб галырыг, арам ола билмирик. Бир јандан аҹлыг, бир јандан сусузлуг, диҝәр тәрәфдән ҹүрбәҹүр һәваји-нәфсин истәкләри, ад, сан, мәгам, вәзифә, иш, ҝүҹ, интернет, сосиал шәбәкәләр, бәјәнилмәләр, инсанларын фикирләри вә с. - бүтүн бунлар инсаны әсир едир.
Иш о јерә ҝәлиб чатыр ки, арашдырмалар ҝөстәрир ки, инди дүнјаја јени ҝөз ачан инсанлар, интернетлә танышлыглары јарананда дәһшәтлә гаршылашырлар. Ата-аналары бу дүнјанын ичәрисиндә өзләри үчүн мәшғулијјәтләр тапыблар, өвладлары дүнјаја ҝәләр-ҝәлмәз онун һаггында һәр шеји, бөјүјәркән ҝөрмәк истәмәдикләри вәзијјәтләрини, ушаглығынын мүхтәлиф мәрһәләләринин шәкилләрини интернетә, сосиал шәбәкәләрә јүкләјирләр.
Јенијетмә ушагларын бир бөјүк һиссәси бунунла бағлы депрессија јашамагдадыр. Анлајыр ки, онун өзү һаггында башгалары ондан даһа чох шеји билир. Бунлар ондан ҝәлир ки, валидејнләр бу дүнјанын зәнҹирләриндә илишиб галырлар, нәфсләриндә, еголарында, өзүнүифадә комплексләриндә илишиб галырлар.
Әҝәр бу дүнја һәјаты өлүмү дүшүнәрәк јашанмаса...
Бу дүнја һәјаты әҝәр агибәти вә ахирәти дүшүнәрәк јашанмаса, ојун-ојунҹаг олар. Инсанын јашы артар, бөјүјәр, амма ушаглыг ојунҹагларындан әл чәкмәз. Адам бөјүјәр, амма ушаглыг дөврүнүн әјләнҹәләриндән, ҹаванлыг дөврүнүн зинәтләриндән чыхыб бөјүјә билмәз.
Инсан орта јаша ҝәлиб чатар, орта јашын мәнәм-мәнәмлик хәстәлијинә јолухар. Инсан јашланар, амма онун иши-ҝүҹү анҹаг дүнја мәсәләләриндә јарышмаг олар, малыны, мүлкүнү, сәрвәтини, нәслини артырмагда јарышар.
Јалныз өлүм һаггында дүшүнән инсан мөмин олар вә мөмин бу дүнјадан ҝедәндә әјниндәки санки ишләнмиш ҝејимләри чыхардар вә әбәди ҝејими ҝејинәр. Бурадан ҝедәнә гәдәр һәр ан тәһлүкә вар ки, инсан һарадаса бүдрәјәр вә бу дүнјанын һансыса зәнҹирләриндә илишиб галар. Гәбрә чатана гәдәр чох еһтимал вар ки, инсан бүдрәсин, јанлыш етсин, зәнҹирләрдә илишиб галсын. Мөмин бу анламда хош бир дурумдадыр.
Динимиз өзү үчүн өлүм арзуламаға чох пис бахыр
Бәзән олур ки, инсанлар бу дүнјада мүәјјән вәзијјәтләрлә растлашаркән, бәла, мүсибәт, чәтинлик гаршысында оларкән Аллаһдан өзүнә өлүм истәјир. Динимиз буна чох пис бахыр. Дин дејир ки, сән бу дүнјаны шәрәфлә, ләјагәтлә јашајаҹагсан, имтаһанлы, сынаглы бу дүнјанын мәрһәләләрини адлајаҹагсан, Аллаһ верән өмрүнү сона гәдәр јашајаҹагсан. Өзү үчүн Аллаһын ән бөјүк немәти - өмүр немәти мүгабилиндә өлүм истәмәјә динимиз олдугҹа пис бахыр.
Һәзрәт Рәсулаллаһ (с) бујурур: “Сизләрдән һеч бири ҝәрәк дејил гаршылашдығы чәтинлик вә проблемләрә ҝөрә өлүм арзуласын”.
Бәли, динимизин өлүм истәмәјә чох пис бахыр. Динимиз һәјата бир немәт кими јанашыр. Амма неҹә немәт? Бу немәти дәјәрләндирмәк лазымдыр ки, ҝедәндә һазыр вәзијјәтдә олаг. О немәт нә гәдәр ихтијарымызда олаҹаг? Бу, јалныз Аллаһын ихтијарында олан мәсәләдир.
Аз ҝүнаһ едәк ки, өлүм бизә асан олсун
Һәзрәт Рәсулаллаһ (с) бујурур: “Аз ҝүнаһ ет ки, өлмәк сәнин үчүн асан олсун”. Биз нә заман өлүмү өзүмүз үчүн чәтин ҝөрүрүк? О заман өзүмүз үчүн өлүмү чәтинләшдиририк ки, нөвбәнөв ҝүнаһлар едирик. Хүсусилә дили нәзарәтә ҝөтүрмәк лазымдыр. Чүнки, дил илә едилән ҝүнаһлар инсанын агибәтини, ахирәтини пуч вә зај едир.
Адам әҝәр нә данышдығыны билмирсә, өзүнә нәзарәт етмәк вәрдишләри јохдурса - данышмаса, сусса ондан гат-гат јахшыдыр. Инсан мәһз дили илә гејбәт едир, инсанлары мәсхәрәјә тутур, шәр атыр, јалан данышыр вә өзүнүн агибәтини гаралдыр.
Хүсусилә бизим топлумумузда тәәссүфләр олсун ки, мәсхәрә етмәк ади бир һала чеврилиб. Габа вә сәвијјәсиз зарафат едәнләрин чоху дејир ки, бәс зарафат етдијим адам мәним етдијим зарафатдан инҹимир. Биз нә билирик ки, филанкәс дедијимиздән инҹимир?!
Бу, даһа чох орта мәктәбләрдән ҝәлән хәстәликдир. Ҝәрәк инсан өз дилинә фикир версин. Әҝәр әмин дејилсә ки, данышдығы онун агибәти үчүн јахшыдыр - данышмамағы даһа мәсләһәтлидир, даһа дүзҝүндүр.
Бәзән ҝөрүрсән ки, инсанлар мүбарәк бир мәгсәд үчүн бир јерә топлашыр, амма бириләрин дили динҹ дајанмыр, о, гәфләт едир, башы гарышыр вә бир дә ајылыр ки, мүбарәк бир мәгсәд үчүн јығышдығы бир јердә гејбәт едир, јалан данышыр, инсанлары аҹылајыр вә с.
Һагг уғрунда өлүм - балдан шириндир
Гејд етдијимиз кими, өлүм - мөминләр үчүн әбәди дүнјаја кечиддир, даими ҝөзәлликләрин башланғыҹыдыр. Она ҝөрә дә мөминләр өлүмү ҝөзәл ҝөрәрләр.
Сөз өлүмдән дүшмүшкән, јахшы олар ки, Кәрбәла гәһрәманларындан биринин өлүмә бахышыны тәгдим едәк. Кәрбәла гәһрәманларындан бири дә Һәзрәт Имам Һәсәнин (ә) оғлу Гасим (ә) олуб. Ашура ҝеҹәсиндә бу јенијетмәнин шүуру, дәрки о һәддә олур ки, данышыланлары камил сурәтдә анлајыр. Бирдән фәргинә варыр ки, елә-белә бир мәрһәләјә дахил олмајыб. Бурада һәјат вә өлүм сөһбәтләри, әбәдијјәт сөһбәтләри ҝедир.
Ҝөрүр ки, заманын Имамы (ә) заманын ән јахшы инсанларына хәбәр верир ки, сабаһ һамыныз шәһадәт мәгамына чатагҹагсыныз. Орада әмиси Имам Һүсејнә (ә) бир суалла мүраҹиәт едир. Сорушур ки, бу данышыланлар, шәһид олма она да аиддир?
Гијамәт ҝүнүнә гәдәр нүмунә олуна билинәҹәк бир сәһнәләр јашаныр. Дөврүн Имамы (ә) гардашы оғлуна суал верир. Бујурур: “Өлүм сәнин үчүн нәдир?”.
Ҹавабында бу јенијетмә, Имам Һәсәнин (ә) оғлу Гасим бујурур: “Һагг уғрунда өлүм - мәним үчүн өлүм балдан даһа шириндир”. Әҝәр биз дүнја алимләринин, философларынын өлүмә вердији тәрифләри, дефинисијалары, афоризмләри тәһлил етсәк, бу ҹавабла мүгајисә олунаҹаг сәвијјәдә бир ҹаваб тапа билмәрик.
Үмумијјәтлә, һагг јолунда өлүмә, шәһидлијә, исарлы, фәдакар өлүмә бундан ҝөзәл тәриф верән олмајыб. Әҝәр өлүм һагг јолундадырса, әҝәр ләјагәт уғрунда, дәјәрләр уғрунда, зәманә Имамыны (ә) горумаг, онун чағырышына “Ләббејк!” демәк уғрундадырса - белә өлүм балдан даһа шириндир...
Аллаһым, бизләрә һәр ан бу дүнјанын мүвәггәти олмасыны хатырламағы, буна ујғун дүнја һәјатымызы дәрклә јашамағы нәсиб ет!
Аллаһым, өлүмүн һәгигәтини анламағы бизләрә нәсиб ет!
Аллаһым, мөминләрә хас һәјат јашамағы агибәтимиз үчүн нәсиб ет! Амин!
