Бисмилләһир-Раһмәнир-Раһим!
Мүбарәк ајын оруҹу илә бағлы Гурани-Кәримин “Бәгәрә” сурәсинин 183-ҹү ајәсиндә Јараданымыз бизә мүраҹиәтлә бујурур: “Еј иман ҝәтирәнләр! Сиздән өнҹәкиләрә ваҹиб едилдији кими, оруҹ тутмаг сизләрә дә ваҹиб едилди ки, бәлкә тәгвалы оласыныз”.
Алимләримиз билдирирләр ки, “еј иман ҝәтирәнләр”, “еј иман дашыјыҹылары” мүраҹиәти чох ширин, чох мәһрәмјанәдир. Рәббин бәндәјә јахын олмасыны ҝөстәрән бу мүраҹиәтин өзүндә олан тәбәррүклүк вә ширинлик, оруҹун заһири чәтинликләриндән гат-гат артыгдыр вә оруҹ тутан үчүн бөјүк дајаг вә дәстәкдир.
Бу ширинликлә јанашы, бурада мәсулијјәт дә вардыр. Бурада иман ҝәтирмәк кими консептуал бир категоријанын нәзәрдә тутулдуғуну ҝөрүрүк. Иман ҝәтирмәк, мөмин олмаг гәтијјән сөзлә, заһири шәкиллә кифајәтләнән бир мәсәлә дејил. Бу мөвзуда Имам Әлидән (ә) белә нәгл едилир: “Әҝәр иман тәкҹә сөз олсајды, оруҹ, намаз, һалал вә һарам назил олмазды”.
Мүбарәк һәдисдә иманын бәзи ҝөстәриҹиләринә ишарә едилир. Инсан динин ваҹибатларына әмәл етмәли, гырмызы хәтләрини кечмәмәлидир. Аллаһын ваҹиб бујурдугларына риајәт етмәли, гадағаларындан чәкинмәлидир.
Уҹа Аллаһ хитаб едир: “Еј иман әһли” - “еј мәним әзиз иман ҝәтирәнләрим”. Һәр биримизә аиддир. Һәдисләримиздә бујурулур ки, “Еј иман ҝәтирәнләр!” бујурушунда о гәдәр ширинлик вар, әрк вар, о гәдәр мәһрәмјанә мүнасибәт вар ки, инсанын бүтүн вүҹудуну силкәләмәлидир. Бүтүн бундан сонра дејилән һәр нә вар - өз чәтинлијини, өз ағырлығыны итирмәлидир. О гәдәр мәһәббәтлә, о гәдәр севҝи илә Рәббимиз бизә буну үнванлајыр - “Еј мөминләр, еј иман әһли, еј мүсәлманлар, еј мәним әзизләрим, еј дәјәрли иман ҝәтирмишләр, оруҹ сизин үчүн ваҹиб гәрар верилди. Мүбарәк Рамазан ајынын оруҹу сизләр үчүн ваҹиб гәрар верилди, неҹә ки, сиздән өнҹә оланлар үчүн ваҹиб гәрар верилмишди”.
Аллаһ Тәала өз хүсуси инајәти илә һәр биримизә үнванлајыр бу бујурушуну. Һазырыгмы? Бу Илаһи бујурушу ҹавабландырмаға һазырыгмы? Бу бујурушу гәбул етмәјә, бу мәһрәм, әркјанә, севҝи илә долу чағырышы ҹавабландырмаға ичимиздә һазырлыг нә гәдәрдир? Вә Рәббимиз бизләрә бу дәвәтинин, бу бујурушунун һәдәфини вә мәгсәдини ачыглајыр - “Иншәаллаһ ки, тәгвалы оларсыныз”, “бу Илаһи зијафәтдә Мәним ваҹиб бујурдуғум дәвәти гаршылајанлардан, бу дәвәти гәбул етмишләрдән олсаныз - нәтиҹәдә Илаһи тәгваја чатмышлардан оларсыныз”.
Мүбарәк ајәдә бир сыра әламәтдар тәфсири чаларлар вар. Бунлардан биринҹи вә белә демәк оларса, ән вәзифә мүәјјәнедәни одур ки, мүсәлманлара мүбарәк Рамазан ајында оруҹ ваҹиб бујурулур. Јәни, мүсәлман олан шәхсә, Ислам иманында олан шәхсә мүбарәк Рамазан ајында сүбһ азанындан шам азанынадәк оруҹу позан ишләрдән чәкинмәк ваҹибдир. Ваҹиби әмәл одур ки, инсан ону мүтләг јеринә јетирмәлидир. Ваҹиб әмәли тәрк етмәк олмаз - о һаллар истиснадыр ки, бунлар мүгәддәс инанҹымыз тәрәфиндән дәгиг сурәтдә ачыгланыб. Ваҹиб әмәлин инсанын руһијјәсинә о дәрәҹәдә тәсири вардыр ки, буну тәрк етмәк Илаһи ҹәзаја сәбәб олур.
Икинҹи тәфсири чалар да сон дәрәҹәдә әһәмијјәтли мөвзуну өзүндә ҹәмләшдирир. Бәлли едилир ки, иман - оруҹун зәрури шәртләриндәндир. Оруҹун ваҹиблији иман саһиби олмагла шәртләниб. Бир кәс ки, Исламын иман даирәсинә дахил олур - онун мүбарәк Рамазан ајы бојунҹа оруҹ тутмасы ваҹибдир. Бу инсан үчүн оруҹ - ваҹибләр категоријасына аид олан бир ајин кими мүәјјән едилиб.
Ачыгланан нөвбәти тәфсири чалар оруҹун дәрин вә гәдим бир тарихә малик олмасы илә бағлыдыр. Ајәдән ирәли ҝәлән дәрсләрдән бири одур ки, Исламдан өнҹәки заман кәсимләриндә јашајан үммәтләр үчүн оруҹ бир әмәл олараг мүәјјән едилмишди. Һәзрәт Рәсули-Әкрәмин (с) Илаһи месажы бәшәријјәтә чатдырараг, пејғәмбәрлик миссјасыны хәтм етдији замандан өнҹә јашајан милләтләр вә гөвмләр үчүн дә оруҹ категоријалы бир мәсәлә вар иди вә инсанларын оруҹ тутмасы адында бир мөвзу да мөвҹуд иди.
Оруҹун статусу
Тәгдим едилән диҝәр тәфсири нөгтә - оруҹун статусу илә бағлыдыр. Белә ки, оруҹун истәр Ислам дининдә, истәрсә дә Исламдан өнҹәки дөврләрдә јеринә јетирилмәси мүһүм олан бир әмәл олмасына вурғу едилир. Мүәјјән олунур ки, оруҹ - динин базис елеметләриндәндир, рүкнларындандыр. Оруҹ - динин әсасларындандыр. Оруҹсуз дин јохдур, инанҹ јохдур. Инсанда иман вардырса, ҝәрәк онун оруҹу да олсун. Имана иддиа вардырса, ҝәрәк оруҹ тутмаг да олсун.
Мүбарәк ајәдә “еј иман ҝәтирәнләр” ифадәси ишләниб вә иман ҝәтирәнләр үчүн оруҹун ваҹиблији билдириләндән сонра ајдын олур ки, әҝәр инсан буна саһиб чыхса, әҝәр инсан она ваҹиб олараг бујурулмуш бу әмәли јеринә јетирсә, Аллаһын лүтфү илә тәгваја јетишмиш олар.
Беләликлә, нөвбәти тәфсири чалар оруҹун тәгваја јетишмәдә ојнадығы мүстәсна рол барәдәдир. Әҝәр бир кәс истәјә ки, тәгвалы олсун - Јараданын бәјәндији ишләри етсин вә бәјәнмәдији ишләрдән чәкинсин - онун ваҹиби шәртләриндән бири оруҹ тутмагла бағлыдыр.
Диҝәр нөгтә тәгванын һәдәф кими сечилмәси илә бағлыдыр. Ајдын олур ки, мүбарәк Рамазан ајында тутулан оруҹун тәгваја јетишдирмәси икинҹи-үчүнҹү дәрәҹәли мөвзу дејил. Тәгваја јијәләнмәјин бүтүн иман дашыјыҹылары үчүн вәзифә олмасы бәлли едилир. Тәгвалы олмаг - Исламда олан бүтүн инсанларын вәзифәси кими мүәјјән едилир Уҹа Рәбб тәрәфиндән. Ајәдә оруҹ тутмаг бүтүн иман әһлинә ваҹиб бујурулур. Вә бу оруҹ тутмада мәгсәд олараг, тәгваја јетишмәк ҝөстәрилир. Беләликлә, тәгваја чатдыран оруҹун ваҹиблији, тәгванын өзүнүн дә ваҹиблијини зәрури едир.
Аллаһ Тәала Ислам үммәтини Рамазан ајы оруҹу илә шәрәфләндириб
“Оруҹ сиздән әввәлки үммәтләрә олдуғу кими, сизләрә дә ваҹиб бујурулду”. Бурада да мүһүм бир нөгтә вар. Бу ајәнин бир тәфсири чалары да бундан ибарәтдир ки, бәзән бу ҹүр тәфсир олунур ки, бизләрдән өнҹәки үммәтләрә дә оруҹ ваҹиб иди. Амма бурада бир башга мүһүм мәсәлә дә вар. Белә ки, биз Мәсум Имамларымыздан (ә) ајәнин бу һиссәсинин тәфсири илә бағлы мараглы бир чатдырыш ҝөрүрүк. Имам Садигин (ә) сәһабәләриндән бири бујурур: “Имам Садигдән (ә) ешитдим ки, Рамазан ајынын оруҹу өнҹәки һеч бир үммәтә ваҹиб бујурулмамышды. О Һәзрәтә (ә) дедим ки, Аллаһ Тәала Гуранда билдирир: ”Еј иман ҝәтирәнләр! Оруҹ тутмаг сизләрә јазылды, неҹә ки, сизләрдән өнҹәкиләрә дә јазылмышдыр". Имам (с) бујурду: “Рамазан ајынын оруҹу јалныз о үммәтләрин пејғәмбәрләринә (ә) ваҹиб бујурулмушдур, нәинки о үммәтләрин өзүнә. Вә Аллаһ Тәала Рамазан ајынын оруҹуну Ислам үммәтинә ваҹиб етмәклә, онлара үстүнлүк вермишдир”.
Әҝәр бу тәфсири чалары ҝөтүрсәк, бурадан ајдын олур ки, мүбарәк Рамазан ајы Аллаһын инсанлара бир немәтидир, һансы ки, әввәлки үммәтләрин өзләринә дејил, јалныз онларын пејғәмбәрләринә (ә) ваҹиб бујурулмушду. Амма елә һәмин Рамазан ајынын оруҹу Ислам үммәтинин тәкҹә Пејғәмбәринә (с) дејил, бүтүн үзвләринә дә ваҹиб бујурулмушдур вә бунунла да Аллаһ Тәала мүсәлман үммәтини шәрәфләндирмишдир.
Инсан өз потенсиалыны кәшф едә биләр
Мүбарәк Рамазан ајында күлли мигдарда чалар вар. Амма ајын мәркәзи рәнҝи - Рамазан ајынын оруҹудур. Әҝәр бизә ваҹиб бујурулан бу оруҹу доғру-дүрүст тутсаг, ајын ичәрисиндә олан мәсәләләрә доғру-дүрүст риајәт етсәк - Илаһи тәгваја јијәләнмиш оларыг.
Бир өнәмли мәсәлә дә будур ки, Рәббимиз бизә оруҹ тутмағы төвсијә етмәклә јанашы, нәтиҹәдә тәгваја јетишмәк имканынын олмасыны, тәгваја чата биләҹәјимизи билдирир. Бурадан бу тәфсири чалар да чыхыр ки, оруҹ - диҝәр Илаһи ваҹибатларын јеринә јетирилмәсинин дајағыдыр, әсасыдыр. Әҝәр оруҹ тутаҹағыгса, тәгвалы ола биләрик. Тәгвалы оланда исә бүтүн дини ваҹибатлары јеринә јетирмиш оларыг. Демәли, оруҹ бүтүн ваҹибатларын һәјата кечирилмәси үчүн зәмин јарадыр.
Рәббимиз дејир: Мәним бәндәм, инди бир ај јарадырам ки, сән о ајын ичәрисиндә өзүнә ҝәләсән, өзүнү дүзәлдәсән, ҝөзләрини һарамдан чәкәсән, дилини нәзарәтә ҝөтүрәсән, гулагларыны нәзарәт һалына ҝәтирәсән, дүшүнҹәләрини нәзарәтә ҝәтирәсән, једијини нәзарәтә ҝәтирәсән.
Мүбарәк Рамазан ајында нә едирик? Сүбһ азанындан ифтар вахтына гәдәр бизләрә илин башга ајларында һалал олан мәсәләләрдән өзүмүз өз ирадәмизлә, шүурлу сурәтдә имтина едирик. Аллаһ Тәала истәјир чатдыра ки, сән бир бәндәмсән ки, јајын исти, гызмар вахтында, башгаларынын һарам ишләтдији бир вахтда, һарам једији, ичдији бир вахтда, сән һалал јемәкдән, һалал ичкидән дә белә имтина етмәк гүдрәтиндәсән. Аллаһ Тәала буну истәјир бизә өјрәдә ки, еј инсан, сән чох шејләрә гадирсән, сәнин ичәриндә чох бөјүк имканлар вар, чох шеји баҹарырсан. Демәли, мүбарәк Рамазан ајынын бир чалары да будур ки, Рәббимиз бизләрин чох шејә гадир олмағымызы өјрәдир. Сусуз гала билирик, јемәксиз гала билирксә, илин башга вахтларында һарамлардан узаг дурмаг о гәдәр дә чәтин иш дејил.
Рәббимиз дејир ки, оруҹ тутун ки, иншәаллаһ, тәгвалы оларсыныз. Јәни, ҝүнаһ етмәзсиниз, ҝүнаһа доғру ҝетмәзсиниз. Фәсаддан узаг оларсыныз, өзүнүзү, өз дурумунузу даһа чох контрол едәрсиниз. Неҹә? Оруҹ нә верир адама? Оруҹ тутмағын нә һикмәти, нә өзәллији вар? Оруҹ тутмағын нә хүсуси бир ҹәһәти вар ки, нәтиҹәдә инсаны тәгвалы едәр, нәтиҹәдә инсанын һәјатында фәсады азалдар вә инсанын тәгвасыны артырар?
Оруҹун бу кими ишләк бир механизм ролу ојнамасы, онун ҝүнаһлары мәнбәләндирән амилләрин гаршысыны алмағы илә бағлыдыр. Оруҹ бунлары нәзарәтә ҝөтүрүр. Оруҹ - һәм гәзәб һиссини, һәм дә шәһвәт һиссини контрола алыр. Буну, өз маһијјәти илә едир. Оруҹ тутан инсан - һәгиги оруҹ тутан - бүтүн әзалары илә пәһриз етмәсилә јанашы, гәлбини вә дүшүнҹәләрини, зеһнини, фикир ахымыны да өз нәзарәтиндә сахлајыр. О, билир, фәргинә варыр ки, бир анлыг өз фикир ахымыны өзбашына бурахса, деструктив вә регресс дүшүнҹәләр үчүн мүнбит зәмин јаратмыш олар. Вә бу әглани нәзарәт автоматик олараг оруҹ тутанын шәһвәт вә гәзәб һиссләринә дә шамил олунур. Нәтиҹә етибарилә, бу ики әсас амилин әһлиләшдирилмәси дә диҝәр ҝүнаһларын вә ҝүнаһ барәдә фикирләрин дә гаршысыны алыр. Бунун нәтиҹәсиндә инсанда фәсад азалар, инсанда тәгва артар. Аллаһын Пејғәмбәри (с) бујурур: “Оруҹ тутмағы сәнә төвсијә едирәм ки, оруҹ шәһвәт дамарларыны кәсәр вә ловғалығы арадан апарар”.
Оруҹ инсанын шәһвәтини, тәкәббүрүнү, ловғалығыны, гәзәбини нәзарәтдә сахлајар. Оруҹ инсанын дахилиндә бир мүбарәк аб-һава јарадар ки, бурада әјинтиләрә, ејбәҹәрликләрә јер галмаз. Бурада инсанын вүҹуди инкишафы үчүн ҝөзәл шәраит јаранар. Вә һәмин шәраитдә инсан өз түғјан етмәк истәјән нәфсини рам едәр, өз һиссләринә даһа чох саһиб олар, гәзәб вә шәһвәтинә нәзарәт едәр. Буну едә билсә, тәгвалылыг үчүн бөјүк зәмин јаранар. Инсанын мүсбәтләрә ҹан атмасы вә мәнфиликләрдән чәкинмәси тәбии бир просесә чевриләр. О, ејбәҹәрликләри ејбәҹәр, ҝөзәлликләри исә ҝөзәл ҝөрәр.
Оруҹ - нәфси истәкләри тәнзимләмәји өјрәдир. Оруҹ заманы инсан диҝәр вахтларда она һалал олан шејләрдән - јемәкдән, ичмәкдән диҝәр мәсәләләрдән чәкинмәји өјрәнир. Бу, онда вәрдиш һалына ҝәлир. Вәрдиш исә онда мәләкә һалына кечә билир - шәхсијјәтинин ајрылмаз һиссәсинә чеврилир.
Бәли, мүбарәк ајәдә Рамазан ајынын оруҹу ваҹиб бир әмәл олараг бујурулур. Јәни арзу, истәк, нәзир вә с. мәсәләләрлә бағлы дејил - ваҹибдир. Физики имканы чатан, игтидарында олан һәр бир инсана оруҹ тутмаг ваҹиб бујурулмушдур.
Ҝөрүрүк ки, әмәлин ваҹиблијини чатдырдыгдан дәрһал сонра Рәббимиз бизә бу әмәлин фәлсәфәсини јығҹам, лакин чох дәрин бир шәкилдә чатдырыр. “Ола билсин ки, тәгвалы оласыныз”.
Рамазан ајынын оруҹу тәгва руһијјәсинин формалашдырлмасында ән тәсирли амилләрдән биридир. Тәгва нәдир? Тәгва - инсанда бир һаләтин формалашмасыдыр ки, онун ҝүнаһа тәрәф ҝетмәсини әнҝәлләјир.
Ҝүнаһларымызын көкүндә дајанан ики амилин мүалиҹәси
Инсанын ҝүнаһларынын көкүндә әсасән ики шеј дајаныр. О ики шеји инсан нәзарәтә алса, һәр шеј дүзәләҹәк. Бу ики шејин бири шәһвәтдир, о бири исә гәзәб. Мүбарәк Рамазан ајында Аллаһ Тәала бизим бу ики гүввәмизи, бу ики гәризәмизи о вәзијјәтә салдырыр ки, өзүмүзү дүзәлдәк, тәгва һалына ҝәләк. Бу ајда бир оптимал вәзијјәт јараныр ки, бу ики гүввә инсана мане олмасын. Шејтанын (лән) әл-ајағынын зәнҹирләнмәси бу мәнајадыр. Јәни ләнәтлик иблисин ики ҹидди мүттәфиги бизим ичимиздә дондурулур. Мүәјјән мәнада о шиддәтли имканлары зәифләдилир.
Јај мөвсүмүндә оруҹ тутан инсан ҝүнүн 16-17 сааты әрзиндә јемир вә ичмир. Башга вахтларда она һалал олан гида вә ичкиләрдән дә чәкинир. Инсанын ифрат физики енержиси јохдур. Артыг ону силкәләјән, һәрәкәтә ҝәтирән, өзүндән чыхаран ифрат физики ҝүҹү мөвҹуд дејил. Инсан бу ајда она башга вахтларда һалал олан шәһвәт имканларындан да өзүнү ајырыб. Елә бир вәзијјәт јараныр ки, инсан ики бөјүк гүввәни өз нәзарәти алтына ҝөтүрә билир. Әҝәр бир ајын һәр ҝүнүнүн 16-17 саатында инсан һалал оланлары да белә, гәбул етмирсә, башга вахтларда она һалал оланлардан ирадәви олараг чәкинмәк имканы әлдә едирсә, башга ајларда һалал олмајанларла да дүзҝүн рәфтар етмәк ҝүҹүнү газанаҹаг.
Гәзәб гүввәси илә рәфтары өјрәнмә ајы
Һәзрәт Әмирәлмөминин (ә) бизләрә инсанын ән пис дүшмәнини, ән јағы дүшмәнини танытдырыр. Һәзрәт Әли (ә) бујурур: “Инсанларын ән јағы дүшмәни - онун гәзәб вә шәһвәтидир. Ким бу икисинә үстүн ҝәлсә, мәгамы јүксәләр вә өз мәгсәдинә чатар”.
Бизим ики ҹидди, амансыз дүшмәнимиз вар - нәзарәтсиз гәзәб вә идарә олунмајан шәһвәт гүввәси. Инсаны бәдбәхт едән бу ики амилдир. Бунлардан бири инсаны агрессив һала ҝәтириб чыхарыр, диҝәри исә јумшаг һалда да өзүндән чыхарыр. Бунларын һәр икиси һәддини ашса, һәмин инсанда инсанлыгдан әсәр-әламәт галмаз.
Мүбарәк Рамазан ајы бизләр үчүн бөјүк фүрсәтдир ки, ики бөјүк дүшмәнимизлә мүбаризә апараг, онлара галиб ҝәләк вә онлары өз ихтијарымызда сахлајаг. О јердә ки, онлар лазымдыр, һәмин јердә онлардан истифадә едәк. Мүбарәк Рамазан ајы - гәлбләримизин һикмәтини бәрпа етмәк ајыдыр. Бу ај фитри руһумузун гајыдышы, әглин өнә чыхмасы үчүн имкан јарадар. Имам Садиг (ә) гәзәбимизин нәзарәтдән чыхмасы тәгдириндә бизи ҝөзләјән агибәт барәдә хәбәрдар едир. Имам (ә) бујурур: “Гәзәб, һикмәт саһибинин гәлбини корлар. Өз гәзәбинә нәзарәт едә билмәјән шәхс өз ағлына да нәзарәт едә билмәз”.
О јерә гәдәр ки, инсан гәзәбинә нәзарәт едир - ағлы јериндәдир. Гәзәбинә нәзарәт едә билмәјән инсанын ағлы да арадан ҝетмиш олур. Гәзәб вахты ишләмәјән ағлын нә фајдасы?! Имам Садиг (ә) диҝәр бир инҹә бујурушу илә дә бизи хәбәрдар едир: “Гәзәб - писликләрин ачарыдыр. Нә писликләр вар - һамысы гәзәбдәндир”. Мүбарәк Рамазан ајы бизләрә ағлымыза саһиб чыхмаг үчүн имкан верир.
Бу ајда һәм енмә, һәм дә галхма баш верир
Мүбарәк Рамазан ајында икиистигамәтли бир просес баш верир. Мүбарәк Рамазан ајында биз бир тәрәфдән енмәнин баш вердијини ҝөрүрүк. Илаһи мәтнләр бу ајда бир енмәнин баш вермәсиндән хәбәр верир. Бир тәрәфдән дә биз мүбарәк Рамазан ајында галхманын баш тутмасыны мүшаһидә едирилк. Јәни садәләшдирилмиш формада ифадә етсәк, мүбарәк Рамазан ајы - мүгәддәс Гурани-Кәримин назил олма, енмә ајыдыр. Јарадан тәрәфиндән јарадылмыша доғру, Рәбб тәрәфиндән бәндәјә доғру, Халиг тәрәфиндән мәхлуга доғру Илаһи китабын енмәси бу ајда баш вериб. Диҝәр тәрәфдән јаранмышын, јәни бизләрин һејвани мүстәвидән инсанилијә вә даһа да алилијә доғру галхмасы бу ајда мүмкүндүр.
Бу ики чалар Рамазан ајынын чох өнәмли нөгтәләридир. Гурани-Кәримин назил олмасы бу анламадыр ки, Аллаһ Тәала Өз бәндәси илә данышыр. Гуран - бир Аллаһ кәламыдыр ки, Рәббимиз өз бәндәси илә данышыр. Рамазан ајынын Илаһи мәтнләрдә, һәдисләрдә, дуаларда ҝәлән мәгамларыны тәһлил етсәк, ҝөрәрик ки, ән чох хатырланан - бу ајын Гуран назил олан ҝеҹәсидир. Аллаһ Тәала Гурани-Кәримин өзүндә бујурур: “Рамазан ајы бир ајдыр ки, Гуран онда назил олуб”. Бу ај Аллаһ бизә мүраҹиәт едиб вә бизимлә данышыб. Рәббимиз ејни заманда бу ајда бүтүн фүрсәтләри јарадыб ки, Аллаһ тәрәфиндән енмиш кәламы, чатдырышы ешидәк.
Мәсәләнин икинҹи тәрәфи бундан ибарәтдир ки, биз һәмин кәламы ешидиб ҹавабландыраҹағыгмы? Илаһи кәламларда бизләрә мүраҹиәт олунур. Рәббимиз Өз мүраҹиәтләриндә һәр биримизин гапысыны дөјүр, һәр биримизә үнванлајыр, һәр биримизин гәлбиндә олан имканлара јөнәлик чатдырышлар едир. Бу чатдырышлары гәбул етсәк, мүраҹиәтләрә мүсбәт ҹаваб версәк - бу ај һәм дә јүксәлиш ајымыз олаҹаг. Бизим бу ајда бүтүн фүрсәтләримиз вар ки, вәрдишләримизи тәфтиш едәк.
Аллаһым, бизләри һәгиги оруҹ тутанлардан гәрар вер! Амин!
