Хүмсү өдәмәјән јетимин малыны јејир
Јетимин малыны јемәк она ҝөрә пис сајылыр ки, онун өзүнү мүдафиә етмәк ҝүҹү јохдур. О өзүнү ҝүҹлү бир шәхсин ҹајнағындан гуртармагда аҹиздир. Имамлар (әләјһиссәлам) һакимијјәтдән узаглашдырылдығы үчүн халгын малындын хүмс ајыра билмәмишләр. Бу саһәдә онлар бир нөв јетим сајылмышлар.
Əбу Бәсир Имам Багирдән (әләјһиссәлам) сорушур: “Бәндәни ода салан ән асан иш нәдир?” Имам (әләјһиссәлам) бујурур: “Јетимин малындан бир дирһәм јемәк. “Јетим дејилән бизләрик.” (Мән лә јәһзуруһул фәгиһ, ҹ. 2, сәһ. 41.)
Хүмсү өдәмәјәнин малы пуча чыхар
Рәвајәтләрә әсасән хүмс өдәмәк нәинки малы әскилтмир, һәтта ону артырыр. Хүмс өдәмәмәк исә малы пуча чыхардыр, вар-дөвләти азалдыр. Имам Садиг (әләјһиссәлам) бујурур: “Һәр кәс бир дирһәм хүмсү саһибинә вермәсә, ики дирһәм артыг хәрҹләјәҹәк. Һәр кәс малында башгасына мәхсус оланы гајтармаса, Аллаһ Гијамәт ҝүнү һәмин малы аловдан илан шәклиндә онун бојнундан асаҹаг.” (Вәсаилуш-шиә, ҹ. 6, сәһ. 378.)
Диҝәр бир рәвајәтдә исә белә бујурур: “Аллаһын һаггыны өдәмәјән кәс батил јолда ики гат артығыны сәрф едәр.” (Вәсаилуш-шиә, ҹ. 6, сәһ. 378.)
Хүмсү өдәмәјән әһди позур
Дини гәбул етмәк дедикдә, онун әмрләрини јеринә јетирмәк нәзәрдә тутулур. Һәр кәс дини гәбул етдикдән сонра онун ҝөстәришләринә, јәни әһдинә вәфа гылмаса, вәфасызлыг ҝөстәрмишдир. Хүмс өдәмәк ваҹиб әмрләрдәндир. Исламы гәбул едән һәр бир мүсәлман хүмс өдәмәлидир. Әҝәр өдәмәсә, әһдинә вәфа гылмамышдыр. Бу сәбәбдән Имам Садиг (әләјһиссәлам) «Вај олсун әскик сатанлара!» (Мутәффифин сурәси, ајә 1.) ајәсини тәфсир едәркән бујурур: “Јәни, еј Мәһәммәд, сәнин хүмсүнү кәсәнләрә вај олсун!” (Биһарул-әнвар, ҹ. 96, сәһ. 189.)
Хүмс өдәмәјин тәсирләри
Хүмс өдәмәјин зәрәрләри илә таныш олдуг. Бәс хүмс өдәмәјин һансы бәрәкәтләри вар?
1-Өвладын паклығы :
Билдијимиз кими, гидаланманын инсан сағламлығына вә руһуна бөјүк тәсири вар. Тәмиз вә һалал рузи сағлам дүшүнҹә вә сағлам әмәлә сәбәб олур. Һарам гидалардан шејтани дүшүнҹәләр, шејтани әмәлләр гајнагланыр.
İнсанын әсил сәрвәти онун өвладыдыр. Әҝәр өвлад пак доғуларса, онун мүсбәт јөндә инкишафы үчүн шәраит јаранар. Пак доғулмамыш өвлад фитнә-фәсад мәнбәјидир. Әслиндә, инсан һеч бир мүлк саһиби дејил вә она әманәт вериләнләр Аллаһа мәхсусдур. Амма Аллаһ меһрибанлыг ҝөстәрәрәк вердији малын бешдә бирини онун јолунда сәрф еләмәји тапшырыр. Галан һиссәдән исә инсанлар өз истәдикләри кими истифадә едә биләр. Шүбһәсиз ки, хүмс өдәмәкдән бојун гачырсалар, һәм ҝүнаһа јол вериб Аллаһа итаәтсизлик ҝөстәрмиш олур, һәм дә маллары һарам олдуғундан бу һарам, өвладларынын неҹәлијинә тәсир ҝөстәрир. Амма хүмс өдәсәләр, гидалары һалал олдуғундан өвладлар да пак олур.
Имам Садиг (әләјһиссәлам) бујурур: “Һәр кәс гәлбиндә бизә достлуг дујса, Аллаһа биринҹи немәтләрә ҝөрә ситајиш етсин. “Биринҹи немәтләр” нәдир, дејә сорушдугда Имам (әләјһиссәлам) бујурду: “Пак доғуш.” Сонра әлавә етди: “Әмирәл-мөминин (әләјһиссәлам) Һәзрәт Фатимәјә (әләјһәссәлам) бујурду: Пајына дүшәни бизим тәрәфдарларымызын аталарына бағышла ки, онлар пак олсун.” ( Ҹамиул-әһадис, ҹ. 8, сәһ. 597.)
Башга бир һәдисдә јенә дә 6-ҹы Имам (әләјһиссәлам) бујурур: “Инсанлар үчүн Гијамәт ҝүнү ән бөјүк чәтинлик одур ки, һаггы тапдананлар галхыб десин: “Пәрвәрдиҝара, бизим хүмсүмүзү борҹлулардан ал. Биз хүмсү мөминләр үчүн пак етдик ки, доғушлары пак, өвладлары һалал олсун.” (Вафи, ҹ. 6, сәһ. 276.)
2-Вар-дөвләтин паклығы:
Хүмсү зәрури едән васитәләрдән бири дә вар-дөвләтин пакланмасыдыр. Имам Садигдән (әләјһиссәлам) сорушурлар: “Бир шәхс һалал вә һарамдан мал газаныбса, төвбә етмәк истәдикдә ону неҹә ајырмалыдыр? Имам (әләјһиссәлам) бујурур: “Малынын хүмсүнү вериб, ону пак етсин. Аллаһ-тәала вар-дөвләти хүмсү өдәнмәклә пака чыхарыр.” (Әл-Мәгнә, сәһ. 283)
Ҝөрдүјүнүз кими, Имам Садиг (әләјһиссәлам) хүмсү малын пакланма сәбәби сајыр.
Гурани-Мәҹиддә хүмс өдәнмәси малын тәмизләнмә амили сајылыр:Â
خُذْ مِنْ أَمْوَالِهِمْ صَدَقَةً تُطَهِّرُهُمْ وَتُزَكِّيهِم
«Онларын малындан сәдәгә ал ки, бунунла онлары тәмизләјир вә паклашдырырсан. » (Төвбә, ајә 103)
Бу ајәдә хүмсүн, малы пакламасы сәбәби ајдын шәкилдә бәјан олунмушдур.
3-Рузинин артмасы:
Инсанын рузиси, вар-дөвләти тәкҹә чалышмаг, елм вә билик јолу илә әлдә олунмур. Мал-мүлкүн артмасы үчүн башга сәбәбләр дә вар.
İмам Рза (әләјһиссәлам) бујурур: “Хүмс өдәмәјиниз сизин рузи ачарыныз вә ҝүнаһларынызын јујулма сәбәбидир. Хүмс вермәклә мөһтаҹ олаҹағыныз ҝүн үчүн еһтијат топлајырсыныз.” (Вәсаил, ҹ. 6, сәһ. 375)
4-Ҝүнаһларын јујулмасы:
Мәлумдур ки, Мәсумлардан (әләјһимуссәлам) башга бүтүн инсанларын ҝүнаһы вар. Аллаһ-тәала мәрһәмәт едәрәк инсанлар үчүн пакланма јоллары мүәјјәнләшдирмишдир. Бу јоллары таныјыб ујғун истигамәтдә аддым атан инсан Аллаһын рәһмәтиндән бәһрәләнир. Аллаһын ујғун ҝөстәришләринә әмәл едән инсан пак ҹисим вә шад руһла Аллаһла ҝөрүшәсидир.
İмам Рза (әләјһиссәлам) бујурур: “Хүмс вермәјиниз ҝүнаһларынызын јујулмасына сәбәб олар.” (Вәсаил, ҹ. 6, сәһ. 375)
5-Динин јајылмасында шәриклик:
Билдијимиз кими, бүтүн ишләрин һәјата кечмәси үчүн мадди дәстәјә еһтијаҹ вар. Бу олмадан һансыса иши ҝерчәкләшдирмәк чох чәтиндир. Мүгәддәс Ислам дини үмумбәшәри бир диндир. Демәк, Исламын дүнјаја јајылмасы үчүн мадди дәстәјә еһтијаҹ вар. Исламын үмумбәшәри мәгсәдләрини һәјата кечирмәк үчүн бу дәстәк зәруридир. Гурани-Кәримин бир чох ајәләриндә билдирилир ки, Ислам динини тәблиғ едиб јајмаг Һәзрәт Мәһәммәдин (салләллаһу әләјһи вә әлиһи вә сәлләм) өһдәсинә дүшмүш бир вәзифәдир. Рәсули-Әкрәм (салләллаһу әләјһи вә әлиһи вә сәлләм) Илаһи вәһј әсасында пак Имамлары (әләјһиссәлам) өзүнә ҹанишин сечир. Онун (салләллаһу әләјһи вә әлиһи вә сәлләм) вә Мәсум Имамларын (әләјһиссәлам) дини јетәринҹә тәблиғ едә билмәси үчүн Аллаһ-тәала хүмсү мадди дәстәк гәрар вермишдир. Демәк, хүмс өдәјән инсан динин тәблиғинә көмәк етмәклә онун јајылмасына шәрик олур.
Тарихдә охујуруг: Имам Рзанын (әләјһиссәлам) јахынларындан сајылан Иран таҹирләриндән бири Һәзрәтә (әләјһиссәлам) мәктуб јазды вә өдәјәҹәји хүмсүн она бағышланмасыны хаһиш етди.
Һәзрәт (әләјһиссәлам) бу шәхсин ҹавабында бујурду: “Рәһман вә Рәһим Аллаһын ады илә. Һәгигәтән, Аллаһ Вүсәт верән вә Кәримдир. Јахшы әмәлләрин әвәзиндә саваб, пис әмәлләрин әвәзиндә әзаб верир. Аллаһын һалал етмәдији мал һалал олмаз. Хүмс динә, әһли-әјала вә хидмәтчиләримизә көмәкдир. Биз абыр-һәјамызы горумаг үчүн ондан бағышлајыр, хәрҹләјирик. Бизә хүмсү әсирҝәмәјин вә өзүнүзү бизим дуаларымыздан мәһрум гојмајын! Гүдрәт тапмағымыза сәбәб олан шеји (хүмсү) малыныздан ајырмагла рузиниз үчүн ачар әлдә едир, ҝүнаһларынызы јујур, мөһтаҹ олаҹағыныз ҝүн (Гијамәт ҝүнү) үчүн азугә јығырсыныз. Мүсәлман Аллаһла бағладығы әһдә вәфа гылыр. Мүсәлман о шәхс дејил ки, дили илә ҹаваб вериб гәлбиндә мүхалиф олсун.” (Әл-мәгнә, сәһ. 284)
Бәли, хүмс Мәсумлар (әләјһимуссәлам) үчүн мадди дәстәкдир, онлар хүмс васитәси илә дини јајыр. Әҝәр бу ишә шәрик олсаг, онун мәнәви савабындан да бәһрәләнәрик.