Мән бурада Ислам мәнтигиндәки азадлығын Гәрб мәнтигиндәки азадлыгла ики-үч үмдә фәргини дејәҹәјәм. Әлбәттә, дедим ки, бу мәктәбдә мөвҹуд олан бүтүн нәзәријјәләрин вә мүхтәлиф ҹәрәјанларын әсасы либерализмдир. Бу нәзәријјә вә ҹәрәјанлар бәзи саһәләрдә диҝәрләри илә мүәјјән зиддијјәтләр тәшкил етсә дә, мәҹмусу бунлардыр.
Гәрб либерал мәктәбиндә инсан азадлыгларында дин вә Аллаһ адлы һәгигәтләрә јер јохдур. Онлар азадлығын Аллаһ тәрәфиндән верилдијини дүшүнмүрләр. Онлар демирләр ки, азадлығы инсана Аллаһ вериб, бунун үчүн фәлсәфи гајнаг ахтарырлар. Бу һагда бәзи әсаслар ҝөстәрилмиш вә мүхтәлиф изаһлар верилмишдир.
Ислама ҝөрә, азадлыг илаһи гајнаға маликдир. Бунун өзү әсаслы бир фәргдир вә диҝәр фәргләрин чоху мәһз буна гајыдыр. Ислам мәнтигинә ҝөрә, азадлыг әлејһинә һәрәкәт илаһи һөкм әлејһинә һәрәкәтдир. Јәни гаршы тәрәфдә дини вәзифә јарадыр. Лакин Гәрбдә белә бир шеј јохдур. Гәрбин либерализм тәфәккүрүнә ҝөрә, дүнјада азадлыг үчүн апарылан иҹтимаи мүбаризәләрин һеч бир мәнтиги јохдур. Мәсәлән, дејилән сөзләрдән бири “үмуми мәнафе”, јахуд “әксәријјәтин мәнафеји” мәсәләсидир. Бу, иҹтимаи азадлығын әсасыдыр. Мән нә үчүн ҝедиб әксәријјәтин мәнафеји үчүн өлмәлијәм, мәһв олмалыјам? Бу мәнтигсиздир. Дүздүр, өтәри вә ани һәјәҹанлар чохларыны дөјүш мејданларына чәкир, амма белә тәфәккүрләр әсасында мејдана атылан мүбаризләрин һәр бири - әҝәр мүбаризә доғрудан да бу тәфәккүрләрә әсасән баш верибсә - мүбаризә ҝәрҝинлијиндән чыхан кими тәрәддүд едәҹәкләр: Нә үчүн мән ҝедиб өлмәлијәм? Ислам тәфәккүрүндә исә белә дејил. Азадлыг уғрунда мүбаризә бир шәриәт вәзифәсидир. Чүнки Аллаһ әмри үчүн мүбаризәдир. Мәсәлән, сиз бир инсанын ҹанына гәсд едилдијини ҝөрдүкдә, ҝедиб она көмәк етмәјә борҹлусунуз. Бу, бир дини вәзифәдир; етмәсәниз, ҝүнаһ ишләтмиш олурсунуз. Азадлыг мәсәләсиндә дә беләдир; ҝетмәлисиниз, бир шәриәт вәзифәсидир.
Бу әсаслы фәргә диҝәр фәргләр дә әлавә олур. Бири будур ки, Гәрб либерализминдә әхлаги дәјәрләр нисби олдуғундан азадлыг да һүдудсуздур. Нијә? Сиз бир сыра әхлаги дәјәрләрә етигад бәсләдијинизә ҝөрә, бу дәјәрләрә гаршы һөрмәтсизлик едәни гынаја билмәзсиниз. Чүнки онун бу дәјәрләрә етигады олмаја биләр. Буна әсасән, азадлыг үчүн һеч бир һәдд танынмыр, јәни мәнәви вә әхлаги бахымдан һеч бир һәдд јохдур, азадлыг сәрһәдсиздир. Нијә? Чүнки сабит һәгигәт јохдур; онлара ҝөрә, һәгигәт вә әхлаги дәјәрләр нисбидир.
Азадлыг Исламда белә дејил. Исламда шәксиз вә дәјишмәз дәјәрләр вар, һәгигәт вар. Һәрәкәт бу дәјәр вә камал олан, дәјәр јарадан һәгигәт јолундадыр. Елә буна ҝөрә дә, азадлыг бу дәјәрләрлә мәһдудлашдырылыр. Бу дәјәрләри неҹә анламаг вә әлдә етмәк башга бир мәсәләдир. Бәзи шәхсләрин бу дәјәрләри анламагда јанлыш јолла ҝетмәси мүмкүндүр. Мүмкүндүр кимләрсә дә дүзҝүн јоллары ҝетсинләр. Бу, сөһбәтин мөвзусундан хариҹдир. Һәр һалда, азадлыг һәгигәтлә вә дәјәрләрлә мәһдудлашыр.
Ајәтуллаһ Сејид Әли Хаменеи
