Әсас мөвзумуза ҝиришмәздән әввәл, ајдынлашмасы лазым олан диҝәр бир мәсәлә исә будур ки, гејри-мүсәлманларын хејирли ишләри барәсиндә ики ҹүр данышмаг олар. Бу әслиндә ики суалдыр. Онлардан бири будур ки, Исламдан башга диҝәр бир дин гәбул едилир, јохса Аллаһ дәрҝаһында гәбул едилән јеҝанә дин јалныз Ислам динидир? Башга сөзлә десәк, инсан һәр һансы бир динә вә сәма елчиләринин һәр һансы биринә мәнсуб олмалыдыр вә бунун һансы сәма дини олмасы фәрг етмир, мәсәлән мүсәлман, јәһуди вә ја христиан вә һәтта зәрдүшт олмаг кифајәт едир, јохса бүтүн заманларда һагг дин анҹаг вә анҹаг бир диндир?
Диҝәр бир мәсәлә исә будур ки, биз һагг динин һәмишә анҹаг бир дин олмасыны гәбул етдикдән сонра, һагг диндә олмаја-олмаја доғрудан да јахшы олан вә һагг динин тәсдигләдији бир әмәли јеринә јетирән шәхсин дедијимиз әмәлинин мүкафатландырыб-мүкафатландырылмајаҹағы барәсиндәки суалла гаршылашырыг. Башга сөзлә десәк, ҝөрәсән салеһ әмәлләрин мүкафатландырылмаларынын шәрти, һагг динә иман бәсләмәкдир, ја јох?
Бурада сөһбәт икинҹи мәсәләдән ҝедир.
Биринҹи мәсәлә барәсиндә хүласә олараг буну дејирик ки, бүтүн заманларда һагг дин анҹаг бир диндир вә һамы һәмин динә табе олмалыдыр.
Зијалылыг иддиасында олан бәзи шәхсләр тәрәфиндән сон заманлар јајылан «бүтүн сәма динләри мөтәбәр олмалары бахымындан бүтүн заманларда бәрабәрдирләр» фикри сәһв бир фикирдир.
Əлбәттә, Аллаһ пејғәмбәрләри арасында һеч бир ихтилаф вә зиддијјәтин олмамасы фикри тамамилә дүздүр. Аллаһ пејғәмбәрләринин һамысы бәшәријјәти бир һәдәф вә бир Аллаһа доғру чағырыблар вә онлар инсанлар арасында зиддијјәтли фиргә вә груплар јаратмаға ҝәлмәјибләр.
Амма бу о демәк дејил ки, бүтүн заманларда бир нечә һагг дин вар вә инсан бүтүн заманларда онлардан истәдијини гәбул едә биләр. Әксинә, һәмин сөзүн мәнасы будур ки, инсан бүтүн пејғәмбәрләри гәбул етмәли вә әввәлки пејғәмбәрин ондан сонра ҝәлән пејғәмбәр, хүсусилә онларын ән фәзиләтли вә сонунҹусу олан Ислам Пејғәмбәринин мүждәсини вермәсини вә сонракы пејғәмбәрләрин өзләриндән әввәлки пејғәмбәрләри тәсдигләмәләрини билмәлидир. Демәли, бүтүн пејғәмбәрләрә иман бәсләмәк, һәр бир дөврдә зәманә пејғәмбәринә табе олмағымызы тәләб едир вә бизим пејғәмбәрләрин сона чатдығы заманда Аллаһ тәрәфиндән сон пејғәмбәр васитәси илә ҝәтирилән сон һөкмләрә әмәл етмәјимиз зәруридир. Бу, Ислам демәкдир, јәни Аллаһа тәслим олмаг вә Онун елчиләринин пејғәмбәрликләрини гәбул етмәјин зәрурәтләриндәндир.
Мүасир инсанларын әксәријјәти белә бир фикрин тәрәфдарыдырлар ки, инсанын Аллаһа ибадәт едәрәк Онун тәрәфиндән ҝөндәрилмиш динләрдән биринә мәнсуб олмасы вә Онун ҝөстәришләрини һәјата кечирмәси кифајәтдир, амма һәмин ҝөстәришләрин формалары о гәдәр дә әһәмијјәт дашымыр. Һәзрәт Иса (ә) да, һәзрәт Мәһәммәд (с) дә пејғәмбәрдирләр, бизим христианлыг дининә әсасән һәфтәдә бир дәфә килсәјә ҝетмәјимиз дә дүздүр, һәзрәт Мәһәммәдин (с) дининә ујғун әмәл едәрәк ҝүндә беш дәфә намаз гылмағымыз да! Бунлар дејирләр ки, әсас мәсәлә инсанын Аллаһа иманынын олмасы вә илаһи програмларын биринә ујғун әмәл етмәсидир.
"Әл-имам Әли" китабынын мүәллифи Ҹорҹ Ҹордаг вә мәшһур ливанлы јазычы Ҹобран Хәлил вә бу кими диҝәр шәхсләр белә идејаја маликдирләр. Бу ики јазычы Һәзрәт Пејғәмбәр (с) вә Әмирәл-мөминин (ә), хүсусилә Әли (ә) барәсиндә онлара иман ҝәтирмиш бир шәхс кими данышырлар.
Ҹорҹ Ҹордагын данышығындан белә мәлум олур ки, о, һәзрәт Пејғәмбәрин (с) пејғәмбәрлији вә она вәһј ҝәлмәсинә иман бәсләјирмиш вә һәмчинин Әлинин (ә) тамамилә илаһи бир шәхсијјәт олмасына инанырмыш. О, һәзрәт Әлини Һәзрәт Иса (ә) илә бир сырада тутурмуш. Амма бүтүн бунлара бахмајараг о, христианлыг дининдән әл чәкмәјиб. Ҹобран Хәлил, Әли (ә) барәсиндә белә дејир: "Мәним фикримҹә Әли ибни Әбу Талиб дүнјанын үмуми руһу илә әлагәдә олараг онунла сөһбәт етмиш илк әрәбдир". О, һәзрәт Әлијә һәзрәт Пејғәмбәрдән (с) дә чох мәһәббәт бәсләјирмиш. Онун Әли (ә) барәсиндә чох мараглы ҹүмләләри вар. Бу ҹүмлә дә онундур: "Әли додаглары намаз зикр етдији һалда өлдү." О һәмчинин белә дејиб: "Әли өз заманындан габагда олуб. Мән бу сирдән баш ача билмирәм ки, рузиҝар нә үчүн бәзиләрини өз заманларындан габаг јарадыр."
Мараглы бурасыдыр ки, бу ҹүмлә, һәзрәт Әлинин өзүнүн бир ҹүмләсинин мәзмунудур. О һәзрәт "Нәһҹүл-бәлағә"нин 149-ҹу хүтбәсиндә белә бујуруб: "Сабаһ мәним ҝүнләрими хатырлајаҹагсыныз вә мәним фикирләрим сизә ајдынлашаҹаг; мәни јерим бошалдыгдан вә орада башгасы дурдугдан сонра таныјаҹагсыныз."
Бәзиләри сорушурлар ки, бу ики јазычы Пејғәмбәрә (с) вә Әмирәл-мөмининә (ә) белә инам бәсләјә-бәсләјә јенә дә неҹә христиан галыблар? Онлар әҝәр дүз десәјдиләр мүсәлман олардылар, бәс мүсәлман олмајыбларса, демәли бурада нә исә вар вә Пејғәмбәрә (с) вә Әлијә (ә) инам бәсләмәләри барәсиндәки сөзләриндә дүзлүк јохдур.
Бу ирады тутанларын ҹавабы будур ки, онлар Пејғәмбәрә (с) вә Әлијә (ә) мәһәббәт бәсләмәләрини билдирмәкдә јалан данышмырлар. Амма онлар динләрә бағлылыг барәсиндә хүсуси тәфәккүр тәрзинә маликдирләр. Һәмин шәхсләр белә фикирләширләр ки, инсанлар мүәјјән бир динә бағланмаг зәрурәтиндә дејилдирләр вә онларын һәр һансы бир динә малик олмалары кифајәтдир. Буна ҝөрә дә онлар христиан олмаларына бахмајараг, өзләрини Әлинин (ә) тәрәфдар вә ашиги һесаб едир вә белә фикирләширләр ки, о һәзрәт дә онларын әгидәсиндә олуб. Ҹорҹ Ҹордаг белә дејир: "Әли ибни Әбу Талиб ҹамааты мүәјјән бир дини гәбул етмәјә мәҹбур етмәкдән чәкинир."
Амма биз бу идејаны батил вә пуч һесаб едирик. Диндә иҹбар вә мәҹбуријјәтин олмамасы тамамилә дүздүр: "Диндә мәҹбуријјәт (зоракылыг) јохдур."
Амма бу ајәнин мәнасы бүтүн заманларда Аллаһын бир нечә дининин олмасы вә бизим истәдијимизи сечмәк һаггына малик олмағымыз демәк дејил. Һәр бир заманда анҹаг вә анҹаг бир һагг дин вар. Аллаһ тәрәфиндән нә вахт шәриәт саһиби олан Пејғәмбәр ҝәлибсә, ҹамаат онун һидајәтиндән истифадә етмәк вә ибадәтлә бағлы олан вә олмајан ганун вә һөкмләри ондан өјрәнмәк вәзифәси дашыјыблар. Бу мәсәлә, пејғәмбәрләрин сонунҹусуна кими белә олуб. Индики заманда да, ким Аллаһа тәрәф јол ахтармаг истәјирсә, о һәзрәтин дининин ганун вә ҝөстәришләриндән истифадә етмәлидир.
Гурани-кәрим бу барәдә белә бујурур:
"Ким исламдан башга бир дин ардынҹа ҝедәрсә, (о дин) һеч вахт ондан гәбул олунмаз вә о шәхс ахирәтдә зәрәр чәкәнләрдән олар!"
Бурда дејилә биләр ки, ајәдәки «Ислам» кәләмәсиндән мәгсәд бизим динимиз дејил, Аллаһа тәслим олмагдыр.
Бу етираза ҹаваб олараг демәк лазымдыр ки, Исламын тәслим олмаг мәнасында олмасы дүздүр вә Ислам дини тәслим динидир. Амма һәр бир заманда тәслим олмағын бир формасы олуб вә индики заманда тәслим формасы, Һәзрәт Мәһәммәдин (с) васитәсилә зүһур етмиш һәмин динә табе олмагдыр вә Ислам кәлмәси дә начар олараг анҹаг онда ҝерчәкләшир.
Башга сөзлә десәк, Аллаһа тәслим олмағын зәрурәти Онун ҝөстәришләрини гәбул етмәкдир вә мәлумдур ки, һәмишә Аллаһын сон ҝөстәришинә әмәл етмәк лазымдыр вә Аллаһын сон ҝөстәришләри сон илаһи пејғәмбәрин ҝәтирдикләридир.
Шәһид Мүртәза Мүтәһһәри
Nur-az.com
