Һәр шејин өз јериндә, бир-биринә бағлы вә дәгиг олдуғу бу низам аләминдә инсанын әмәлләриндә елә сирләр вардыр ки, Аллаһ вә онун сечилмишләриндән башга һеч ким о сирләри билмир. Һәтта, белә бир мәшһур тәбир вардыр:
«ما من واقعةٍ إلاّ ولها حكم»
“Инсанын һәјаты илә бағлы баш верән бүтүн һадисәләрин шәри һөкмү вардыр.”Â
Бу ҹүмлә инсан һәјатынын бүтүн саһәләриндә һәр заман вә һәр мәканда Мүтәал Аллаһын рүбубијјәтинин ҝенишлијини ҝөстәрир. Гурани-кәрим “Әнам” сурәсиндә Аллаһын елминин әһатәсиндән сөз ачараг бујурур:
«وَعِنْدَهُ مَفَاتِحُ الْغَيْبِ لَا يَعْلَمُهَا إِلَّا هُوَ وَيَعْلَمُ مَا فِي الْبَرِّ وَالْبَحْرِ وَمَا تَسْقُطُ مِنْ وَرَقَةٍ إِلَّا يَعْلَمُهَا وَلَا حَبَّةٍ فِي ظُلُمَاتِ الْأَرْضِ وَلَا رَطْبٍ وَلَا يَابِسٍ إِلَّا فِي كِتَابٍ مُبِينٍ.»
“Гејбин ачарлары (Аллаһын) јанындадыр. Онлары анҹаг О билир. (Аллаһ) суда вә гуруда нә варса билир. Јерә дүшән елә бир јарпаг јохдур ки, (Аллаһ) ону билмәсин. Јерин зүлмәтләри ичиндә елә бир тохум, јаш-гуру елә бир шеј јохдур ки, ачыг-ајдын китабда (лөвһи-мәһфузда) олмасын!”Â
“Јунис” сурәсиндә дә Аллаһын бүтүн шејләрә елминдән данышараг бујурур:Â
«وَمَا يَعْزُبُ عَنْ رَبِّكَ مِنْ مِثْقَالِ ذَرَّةٍ فِي الْأَرْضِ وَلَا فِي السَّمَاءِ وَلَا أَصْغَرَ مِنْ ذَلِكَ وَلَا أَكْبَرَ إِلَّا فِي كِتَابٍ مُبِينٍ.»
“Јердә вә ҝөјдә зәррә гәдәр бир шеј сәнин Рәббиндән ҝизли галмаз. Ондан даһа бөјүк, даһа кичик елә бир шеј дә јохдур ки, ачыг-ајдын китабда (лөвһи-мәһфузда) олмасын!”Â
Гејд олунан ајәләр вә Гурани-кәримин бир сыра диҝәр ајәләри Мүтәал Аллаһын аләмдә мүтләг елм вә гүдрәтиндән сөз ачыр. Гуран ајәләриндән әлавә, бир чох рәвајәтләр дә һәмин һәгигәтә тохунараг аләмин сирр мәнбәји олдуғуну, Аллаһ тәрәфиндән бизим үчүн ҝәлмиш бүтүн бәндәлик ҝөстәришләринин батин вә сирринин олдуғуну, бу батин вә сирдән варлыг аләминин Рәбби олан Халиг вә Онун дәрҝаһынын сечилмишләриндән башга һеч кәсин хәбәри олмадығыны чатдырыр.
Бу рәвајәтләрдән бәзиләринә ишарә едирик.
Рәсули-әкрәм (с) рузинин чохалмасы барәдә бујурур:
«اِسْتَنْزِلُوا اَلرِّزْقَ بِالصَّدَقَةِ وَ اَلْبُكُورُ مُبَارَكٌ يَزِيدُ فِي جَمِيعِ اَلنِّعَمِ خُصُوصاً فِي اَلرِّزْقِ وَ حُسْنُ اَلْخَطِّ مِنْ مَفَاتِيحِ اَلرِّزْقِ وَ طِيبُ اَلْكَلاَمِ يَزِيدُ فِي اَلرِّزْقِ.»
“Сәдәгә вермәклә рузини ендирин. Сүбһ тездән дурмағын бәрәкәти вардыр вә бүтүн немәтләри, хүсусилә дә рузини артырар. Ҝөзәл хәтт рузи ачарларындандыр вә ҝөзәл данышыг рузини артырар.”
Һәзрәт јенә бујурур:Â
«اَلصَّدَقَةُ تَدْفَعُ مِيتَةَ اَلسَّوْءِ.»
“Сәдәгә пис өлүмү дәф едир.”
Имам Рза (ә) бујурур:
«أَنَّ اَلصَّدَقَةَ تَرْجِعُ اَلْبَلاَءَ مِنَ اَلسَّمَاءِ تَدْفَعُ الْقَضَاءَ الْمُبْرَمَ عَنْ صاحِبِهِ.»
“Сәдәгә бәланы сәмадан гајтарыр вә мүтләг өлүмү саһибиндән дәф едир.”Â
Бир нәфәр Рәсули-әкрәмин (с) јанына ҝәлиб деди: “Мән имканлы идим, јохсул олдум; сағлам идим, хәстә олдум; ҹамаатын јанында севимли идим, онларын гәзәбинә дүчар олдум вә һөрмәтими итирдим; шад идим, нараһатлыглар мәни араја алыб вә јер бу ҝенишлији илә мәнә дар олуб; ҝүн узуну рузи ардынҹа ҝәзирәм, лакин һеч нә тапмырам, санки адым рузу дәфтәриндән силиниб.”
Һәзрәт она бујурду:Â
«يا هذا لَعَلَّكَ تَسْتَعْمِلُ مِيراثَ الْهُموُمِ. قالَ وَ ما مِيراثَ الْهُموُمِ؟ قالَ لَعَلَّكَ تَتْعَمَّمُ مِنْ قُعوُدٍ اَوْ تَتَسَرْوَلُ مِنْ قِيامٍ اَوْ تَقْلِمُ اَظْفارَكَ بِسِنِّكَ اَوْ تَمْسَحُ وَجْهَكَ بِذَيْلِكَ اَوْ تَبوُلُ فی ماءٍ راكِدٍ اَوْ تَنامُ مُنْبطِحاً عَلى وَجْهِكَ.»
“Еј киши, бәлкә сән гәм-гүссәјә сәбәб олаҹаг бир иш едирсән.”
Деди: - Онлар һансылардыр?
Һәзрәт бујурду: “Ола билсин, отурдуғун һалда әммамә бағлајырсан, ја ајаг үстә шалвар ҝејинирсән, ја өз дырнағыны дишинлә тутурсан, ја үзүнү либасынла тәмизләјирсән, ја дајанмыш суја идрар едирсән, ја үзүн үстә јатырсан.”Â
Рәвајәтдә ҝәлмишдир ки, бир нәфәр Имам Әлинин (ә) јанына ҝәлиб доланышығынын чәтин кечмәсиндән шикајәтләнди. Һәзрәт бујурду:
«لَعَلّكَ تَكتُبُ بِقَلَمٍ مَعقودٍ؟ فَقالَ: لا، قالَ: لَعَلَّكَ تَمَشَّطَ بِمَشطٍ مَكسُورٍ؟ فَقالَ: لا، قالَ: لَعَّلَكَ تَمشي اِمامَ مَن هُوَ أَكبَرُ مِنكَ سِنًّا؟ فَقالَ: لا، قالَ: لَعَلَّكَ تَنامُ بَعدَ الفَجرِ؟ فَقالَ: لا، قالَ: لَعَلَّكَ تَترُكَ الدُعاءَ لِلوالِدَينِ؟ قالَ: نَعَم يا أَميرَ المُؤمِنينَ، قالَ عَلَيهِ السَلامُ: فَاذكُرهُما، فَإِنّي سَمِعتُ رَسُولَ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيهِ وَآلِهِ وَسَلَّمَ يَقُولُ: تَركَ الدُّعاءِ لِلوالِدينِ يَقطَعُ الرِزقَ.»
- Бәлкә, күт гәләмлә јазырсан?
- Хејир.
- Бәлкә, башынын түкүнү сыныг дарагла дарајырсан?
- Хејир.
- Бәлкә, јашы сәндән чох олан адамдан габаға кечирсән?
- Хејир.
- Бәлкә, сәһәр ачыландан сонра јатырсан?
- Хејир.
- Бәлкә, ата-анан үчүн дуа етмирсән?
- Бәли, ја Әмирәлмөминин (ә).
Имам (ә) бујурду: - Онлар үчүн дуа ет. Мән Аллаһын рәсулундан (с) ешитдим ки, бујурду: “Ата-анаја дуа етмәји тәрк етмәк, инсанын рузисини кәсир.”
İнсанын ҹүзи әгли сыныг бир дарағын, ја күт бир гәләмин јарадылыш тәнликләринин формулунда ролунун олмасыны неҹә дәрк едә биләр? Әглин фөвгүндә олан бахышла бахмаг лазымдыр. Бу сирләри јалныз илаһи сирләрин саһибләри билир.
Бу нурани рәвајәтләри нәгл етмәкдә мәгсәд будур ки, аләмин батинин олдуғуну вә һәтта аләмин хорузларынын банламасынын гејб аләми илә әлагәли олдуғуну биләк. Бүтүн аләм бүтүн әмәлләрилә гејб аләм илә әлагәлидир вә мәләкут аләми мүлк аләминә һөкмрандыр.
Бу дүнјада нәләр ки, олду һасил,
О дүнја шәмсинин бир әксидир, бил.
İнсан һәјатында һәр ҝүн әбәди һәјатла бағлы олан онларла нөв әмәл вә суалла гаршылашыр. Бу суаллара ҹаваблар инсанын еһтијаҹларындан сајылыр. Инсан шәриәтә әһәмијјәт вермәсә вә онун һәјатында шәриәт јер тутмаса, бу суаллара ҹаваб вермәкдә һејран вә аҹиз галар, сонда һәјатыны гура билмәз вә өзүнү зијандан хилас едә билмәз.
Устад Әли Фүруғи, “Фуруғи-меһр” китабы, сәһ. 98-102.
