Гијамәт ҝүнү дүнјаја ҝәлмиш илк вә сон варлыг бир јерә топланаҹагдыр.
Инсан, дүнјасыны дәјишдикдән сонра фасиләсиз олараг ахирәт дүнјасына говушур, јохса мүәјјән мәрһәлә кечдикдән вә гијамәт баш вердикдән сонра буна наил олур? (Сөзсүз ки, гијамәтин нә вахт баш верәҹәји јалныз Аллаһа мәлумдур. Бу һагда һәтта пејғәмбәрләрин белә, мәлуматы олмамышдыр). Бу барәдә назил олмуш бир чох Гуран ајәләриндән, пејғәмбәр вә имамлардан нәгл олунмуш мүтәватир һәдисләрдә дүнја илә гијамәт арасындакы аләмә (бәрзәх аләминә) ишарә олунмушдур. Гијамәт ҝүнү тәбиәтдә бәзи дәјишикликләр баш верәҹәкдир. Һәр шеј дәјишиләҹәк вә һеч бир варлыг олдуғу кими галмајаҹагдыр. Гијамәт ҝүнү дүнјаја ҝәлмиш илк вә сон варлыг бир јерә топланаҹагдыр. Биз аләмин ваһид низам үзрә һәрәкәт етдијини вә һәрәкәти өз ахары илә давам етдијинин шаһиди олуруг. Бәлкә дә бундан сонра да јер үзүнә милјонларла инсан ҝәләҹәк вә бизләр кими мүәјјән мүддәт әризиндә јашајыб гијамәт ҝүнүндән әввәлки дүнјаларыны дәјишәҹәкдир. Гуран ајәләриндән белә мәлум олур ки, инсан дүнјасыны дәјишдикдән сонра гијамәт ҝүнүнәдәк өзүнү бошлугда һисс етмәјәҹәкдир. Һеч дә белә дүшүнмәк олмаз ки, инсан дүнјасыны дәјишдикдән сонра һеч бир шеј һисс етмәјәҹәк. О, нә севинҹлә гаршылашаҹаг, нә кәдәрлә вә нә дә әзабла. Хејр! Бу бир һәгигәтдир ки, дүнјасыны дәјишмиш һәр бир шәхс башга бир аләмдә сахланылаҹаг вә орада дүнјада ҝөрдүјү ишләрә мүвафиг олараг илаһи немәтләрлә мүкафатланаҹаг вә ја әксинә олараг әзаб вә әзијјәтә (кәдәр вә гүссәјә) дүчар олаҹагдыр. Бу мәрһәлә гијамәт ҝүнүнәдәк давам едәҹәкдир. О ҝүн јер вә ҝөјләрдә олан бүтүн варлыглар өз низамындан чыхаҹаг вә бир ан ичиндә бөјүк дәјишикликләр баш верәҹәкдир. Бу мәрһәлә һамы үчүн дүнја илә ахирәт арасында олан орта мәрһәлә һесаб олунур.
Демәк Гуран инсанын бу дүнјадан сонракы һәјатыны ики мәрһәләјә бөлүр. Башга сөзлә десәк, инсан дүнјасыны дәјишдикдән сонра ики мәрһәлә гәт етмәли олаҹагдыр. Бири бу аләм кими сону олан «бәрзәх» аләми, диҝәри исә сону олмајан «ахирәт» дүнјасыдыр.
Устад Мүртәза Мүтәһһәри