Имам Садиг (ә) бујурур: «Дуанын гајдаларыны ҝөзлә...» (Мәһәммәд Багир Мәҹлиси, “Биһарул-әнвар”, 93-ҹү ҹилд, сәһ.322, 16-ҹы рәвајәт )
Неҹә дуа едәк? Мәҝәр дуа етмәјин гајда вә шәртләри вар? Јохса хүсуси јер вә хүсуси вахта еһтијаҹ вар?
Гуран вә пак Әһли-бејт (ә) рәвајәтләриндән мәлум олур ки, Аллаһын дәрҝаһына чатмаг үчүн һеч бир хүсуси јер вә хүсуси вахт лазым дејилдир. Аллаһын рәһмәт гапысы Онун јолчуларынын үзүнә һәмишә ачыгдыр. Инсан һәр заман Аллаһа гәлбини ачарса, Аллаһ онун ҹавабыны верәр.
Əлбәттә, ҹүмә ахшамы вә Гәдр ҝеҹәси кими заманларда, Мәсҹидүл-һәрам, имам Һүсејнин вә башга имамларын мәзарлары кәнарында дуа етмәјин фәргли хүсусијјәтләри вар. Лакин Гуран вә рәвајәтләр дуа етмәк үчүн башга гајдалар да ҝөстәрир. Бунлардан ән мүһүмү дуа заманы вә дуадан габаг Аллаһын әзәмәти һагда дүшүнмәкдир.
Аллаһ-тәала бујурур: “Рәббинизи инилти илә вә аһәстә чағырын.” (“Әраф” сурәси, ајә 55.)
Бу ајәдә дуа етмәк әмр олунур. Лакин ајә бујурур ки, дуа инилти илә вә аһәстә шәкилдә олсун. Бу ајәдә ики нөгтә гејд олунур: Аһәстә дуа етмәк, јалварыш вә инилти һалында олмаг:
Аллаһ бәндәләринә јахындыр, онларын дуасыны ешидир. Буна ҝөрә дә гышгырыг вә фәрјада еһтијаҹ јохдур. Мөминләрә пејғәмбәрин јанында сәсләрини галдырмамаг тапшырылмышды. Бәс гаршы тәрәф Аллаһдырса неҹә?! Өзүнү Аллаһын гаршысында һисс едән кәс Онун һүзурунда сәсини галдырмагдан һәја етмәлидир.
Гурани-Кәримдә “тәзәрру” (јалварыш, аһу-зар) дәфәләрлә зикр олунмуш бир нөгтәдир. Бу нөгтәләрин зикри, бәзиләринин тәсәввүрүнә зидд олараг, дуанын сырф нәфсә тәлгин олмадығыны ҝөстәрир. Дуада башга бир нөгтә дә вар. Әкс-тәгдирдә тәлгин “тәзәрру”дан да үстүн диҝәр бир шәкилдә мүмкүн оларды. Гурани-Кәримин ики ајәсиндә “тәзәрру” илә бағлы охшар мәфһумлар ифадә олунур. Ајәләрдән бириндә бујурулур: “Сәндән әввәл дә үммәтләрә (пејғәмбәрләр) ҝөндәрдик. Сонра онлары мүсибәт вә фәлакәтә дүчар етдик ки, бәлкә јалваралар.” (“Әнам” сурәси, ајә 42.)
Башга бир ајәдә исә белә бујурулур: “Биз һансы бир мәмләкәтә пејғәмбәр ҝөндәрдиксә, онун әһалисини мүсибәт вә бәлаја салдыг ки, бәлкә, Аллаһа јалварыб-јахарсынлар!” (“Әраф” сурәси, ајә 94.)
Бу ики ајәдә халг тәкид илә Аллаһа јалвармаға вә аһ-наләјә дәвәт олунур.
Нә үчүн “тәзәрру” (инилти)? Инилдәмәјин бизә һансы фајдалары вар? Аллаһ нә үчүн бу һала чох тәкид едир? Бу мөвзу барәсиндә чох мүбаһисәләр олмушдур. Һазырда исә бу мөвзу илә бағлы ҝениш арашдырмаја имканымыз јохдур. Елә она ҝөрә дә хүласә изаһат верәҹәјик.
Бәшәријјәтин руһу елә јарадылыб ки, инсан үзү илаһи дәрҝаһа јалварыб-јахармаса бәлаја дүчар олар.
Инилти вә јалварыш инсаны худбинлик вә тәкәббүрдән узаглашдырыр, ону Аллаһ гаршысындакы вәзијјәтиндән аҝаһ едир. Чүнки инилти вә јалварыш һалы шәхсијјәтин сынмасы илә әлдә олунур. Инсанын ҝөз јашы, инилти вә јалварышла өзүнү сындырмасы Аллаһ һүзурунда бәндәлијин ән ҝөзәл нүмајишидир.
Гүдси һәдисдә нәгл олунур ки, Аллаһ Исаја бујурду: “Еј Иса Мәни јалварышсыз чағырма.” (Мәһәммәд Багир Мәҹлиси, “Биһарул-әнвар”, 14-ҹү ҹилд, сәһ.290, 14-ҹү рәвајәт.)
