Бағдад шәһәриндә једдинҹи имам Муса ибн Ҹәфәрин (ә) мәзарынын ајаг тәрәфиндә бир гәбир вар. Онун синә дашынын үстүндә белә јазылыб: “Динин вә халгын көмәји, елм аләминин шаһы. Заманын анасы белә оғул јетирмәјиб”. Бурада ады ерамызын елм салнамәсинә гызыл һәрифләрлә һәкк едилмиш даһи Азәрбајҹан алими вә мүтәфәккири, елмин астрономија, һәндәсә, тригонометрија, фәлсәфә, илаһијјат, педагогика, минералогија, тибб вә саир саһәләриндә санбаллы әсәрләр јаратмыш Мәһәммәд ибн Һәсән Нәсрәддин Туси ујур. Дүнја шөһрәтли “Әхлаги-Насири” китабына ҝөрә 20 ил ағыр сүрҝүнлүк һәјаты јашајан бөјүк алим, Һүлаки ханын Шәрг јүрүшүндә азад олур, Һүлаки ханын елм вә тәһсил үзрә баш мәсләһәтчиси тәјин олунур.
Лакин бүтүн сарајларда олдуғу кими Һүлаки ханын да сарајында дөврүнүн ән бөјүк алимини ҝөзү ҝөтүрмәјәнләр, һијлә-кәләк јолу илә онун өлүмүнә план ҹызанлар чох иди...
Бир ҝүн Һүлаки ханын анасы вәфат едир. Сарај алимләри бундан истифадә етмәк гәрарына ҝәлирләр. Онлардан бири Һүлаки ханын јанына ҝәләрәк дејир: - Гәбирдә Нәкир вә Мүнкәр инсанын етигад вә әмәлиндән сорушурлар. Сизин ананыз да белә мәсәләләри тәлим ҝөрмәмишдир. Она ҝөрә дә суаллара ҹаваб верә билмәјәҹәк. Јахшы олар ки, Хаҹә Нәсрәддин Тусини ананызла дәфн едәсиниз ки, Нәкир вә Мүнкәрин суалларына ананызын әвәзиндә ҹаваб версин. Сарај алиминин һијләсини баша дүшән Хаҹә Нәсир дәрһал Һүлаки хана дејир: - Нәкир вә Мүнкәр һамыдан суал едәҹәкдир. Јахшы олар ки, мәни өз әвәзиниздә ҹаваб вермәк үчүн сахлајасыныз вә бу алими ананызла бир јердә гәбрә гојун ки, суаллара ҹаваб версин. Һүлаки хан да Хаҹә Нәсрәддинин сөзүнү гәбул едир.
“Нәсиһәт” журналы, сај 146, сәһ. 1.
Һазырлады: Сејид Заһир
