Бејнәлхалг Амнистија Тәшкилатын һесабатына әсасән гадынларын өлүм вә әлиллик һалларында ағыр хәстәликләр вә гәзалардан чох аиләдәки амансызлыг рол ојнајыр. Һесабатда 16-44 јашында гадынлар нәзәрдә тутулур.
Аиләдә амансызлыг гурбанлары арасында 90 фаиз гадынларын, 10 фаиз кишиләрин пајына дүшүр.
Интиһара әл атан гадынларын сајы бу јолу сечән кишиләрин сајындан ики гат артыгдыр. Субај гадынлар субај кишиләрдән аз, евли гадынлар евли кишиләрдән чох интиһар јолуну сечир.
Дүнјада һәр 18 санијәдә бир гадын өлүр.
Дүнја сәһијјә тәшкилатынын һесабатына әсасән һәр 18 санијәдә бир гадын тәҹавүзә мәруз галыр.
Дүнјанын мүхтәлиф өлкәләриндә апарылан сорғуја әсасән 50 фаизәдәк аләли гадынлар һәјат јолдашлары тәрәфиндән физики зоракылыға мәруз галыр. Бу 50 фаизин үчдә бири һәм дә психоложи тәзјигләрлә мүшајиәт олунур. Америкада аиләли гадынларын 3-35 фаизи әрләри тәрәфиндән физики зоракылыға мәруз галыр. Бу гадынларын 15-20 фаизи һамилә олдуғу заман әрләри тәрәфиндән дөјүлүр, инҹидилир. Гәтлә јетирилән он гадындан үчү әри вә ја башга киши тәрәфиндән өлдүрүлүр.
Чилидә гадынларын 63 фаизи физики зоракылыға мәруз галыр.
Колумбијада гадынларын 20 фаизи әрләри тәрәфиндән физики вә психоложи тәзјигдән әзијјәт чәкир.
Канадада 1987-ҹи илдә гәтлә јетирилән гадынларын 62 фаизи әрләри тәрәфиндән өлдүрүлүб.
Британијада он гадындан једдиси ишдә физики тәзјигләрә мәруз галыр.
Русија статистика идарәсинин һесабатына әсасән 1999-ҹу илдә 14 мин гадын јахынлары тәрәфиндән гәтлә јетирилиб. Бунунла белә өлкәдә гадынларын мүдафиәси үчүн һеч бир тәдбир ҝөрүлмәјиб.
Бангладешдә гәтлләрин 50 фаизи кишиләрин амансызлығы илә бағлыдыр.
Һиндистанда гадынларын 41 фаизи әрләринин амансызлығы сәбәбиндән интиһара әл атыр.
ЈУНИСЕФ-ин статистикасына әсасән Һиндистанда 2 милјона јахын күчә гадыны вар. Онларын јарым милјон нәфәри јеткинлик јашына чатмајыб. Бу гадынлара гаршы амансызлығын гаршысыны алаҹаг ганун јохдур. Һиндистан дөвләти рәсми шәкилдә билдириб ки, өтән 20 илдә дүнјаја јениҹә ҝәлмиш он милјон гыз өвлад валидејни тәрәфиндән гәтлә јетирилиб.
Ҹәнуби Африкада евдә одлу силаһла гәтлә јетирилән гадынларын сајы евдән кәнарда гәтлә јетирилән гадынларын сајындан чохдур.
Јени Гвинејада кәнд гадынларынын 67 фаизи, шәһәр гадынларынын 56 фаизи физики зоракылыға мәруз галыр.
Кенјада гадынларын 42 фаизи зоракылыға мәруз галыр.
Амансызлыг, ишҝәнҹә вә гәтлләрин мүхтәлиф сәбәбләри вар:
Гадынлара гаршы зоракылыға әл атан кишиләрин әксәри алкагол, наркоманија, психи позунтудан әзијјәт чәкән кишиләрдир.
Зоракылығын башга бир сәбәби дүнјаны ағушуна алмыш модернизм, бу дүшүнҹәнин гадына гәдәринҹә дәјәр вермәмәсидир. Тәссүф ки гадынлара гаршы амансызлыг бәшәр тарихи боју јүксәлән хәттлә ҝедир. Капиталын һакимијјәти, империалист мејлләр ҝүҹләнлдикҹә гадын һүгуглары да мәһдудлашыр. Заһирән азадлыг адландырылан һүгуглар әслиндә гадынларын истисмарына јол ачыб.
Аҹынаҹаглы фактлардан бири дә будур ки, зоракылыға мәруз галан гадынларын бөјүк әксәријјәти буну ҝизләдир.
Күтләви информасија васитәләриндә, хүсусилә бизнес мәгсәди илә чәкилмиш филмләрдә амансызлығын тәблиғи јер алыр. Гәдим әдәбијјатда да бир нөв амансызлығын тәблиғи илә растлашырыг. "Пишији тој ҝеҹәси боғарлар" кими мәсәлләр кишиләрә месаж верир ки, гадынла илк ҝүндән ҝүҹ дилиндә данышмаг лазымдыр. Гадынлара һөрмәтлә јанашан кишиләрин мүхтәлиф тәһгирамиз адларла чағырылмасы да кишиләри гыҹыгландыран сәбәбләрдәндир. Кишинин һаким олдуғу ҹәмијјәтләрдә белә мәсәлләр вар ки, евдән ағ ҝәлинлик палтарында чыхан гыз бир дә әр евиндән ағ кәфәндә чыха биләр. Јәни гадын бүтүн
зүлмләрә дөзмәлидир. Дејирләр ки, киши үч шејдән һәзәр гылмалыдыр: Учан дивардан, узун дил гадындан, бәд итдән. Һәтта гадынлары груплара бөлүрләр. Дилли гадынын дилини кәсмәјә чағырырлар, ат кими вәфалы гадыны јүксәк дәјәрләндирирләр. Јәни гадын мүти олмалы, һаглы-һагсыз кишинин әмрләринә итаәт етмәлидир. Дејирләр гадын ки, 20 јаша чатды онун һалына ағламаг лазымдыр. Бир нөв јаша долмуш гадыны дәјәрсиз һесаб едирләр. Дејирләр ки, әрлә арвадын давасына әбләһләр инанар. Бу белә бир месаж верир ки, аилә ихтилафларына гајрышмајын. Һансы ки аиләдәки проблемләрә јахынларын биҝанә галмасы бошанманын әсас сәбәбләриндәндир. Иш елә бир јерә чатыб ки, һәтта полис әр-арвад давасына мүдахилә етмәмәјә чалышыр. Дејирләр гадын илан кимидир, зәһәрини төкмәсә раһатлашмаз. Евдән чыхан гадынын гычларыны гыр – бу да бир мәсәлдир. Дејирләр гадын әјри сүмүкдән јараныб. Бу сөзлә онун шәхсијјәтини алчалдырлар. Һәтта бу мәгсәдлә Гурана истинад едир, гадынын кишидән ашағы мәгамда олдуғуну сүбута јетирмәк истәјирләр. Гадынын етибарсыз сајыр, она ахмагларын ҝүвәндијини дејирләр. Сонсуз гадыны дәјәрсиз сајыр, һәтта онун ади инсан һагларыны инкар едирләр.
Мүтәхәссисләр гадынлара гаршы зоракылыг мөвзусуну арашдырмыш вә зоракылыға мәруз галан гадынлары груплара бөлмүшләр:
-Диллә зоракылыға мәруз галанлар: Бир чох гадынлар аиләдә кобуд сөзләрдән, тәһгирдән әзијјәт чәкир.
-Физики вә психоложи зоракылыға мәруз галанлар: Гадынларын дөјүлмәси, һәбсә салынмасы, аҹ сахланылмасы физики зоракылыг һалларындандыр. Ардыҹыл тәһгир, ата аиләсиндән долајы гахынҹлар психоложи зоракылыг нөвләриндәндир.
-Ҹинси зоракылыға мәруз галанлар: Һәдә-горху алтында гадынларын парнографијаја ҹәлб олунмасы, фаһишәлијә мәҹбур едилмәси ҹинси зоракылыг нөвләриндәндир.
-Игтисади зоракылыг: Гадынын мүлкүнү әлиндән алмаг, онун өһдәдә олан хәрҹләрини вермәмәк игтисади зоракылыгдыр.
-Һүгуги зоракылыг: Фактики олараг тәнһа бурахмыш кишинин ону бошамаг истәмәмәси, ону өвладларла ҝөрүшдән мәһрум етмәси һүгуги зоракылыгдыр.
-Идеоложи вә иҹтимаи зоракылыг: Гадына һансыса инанҹларын зорла гәбул етдирилмәси, она јахынлары илә әлагәләрин гадаған едилмәси бу гәбил зоракылыглардандыр.
Nur-az.com
