Иҹтимаи һәјатда тәрбијә ән зәрури мәсулијјәтләрдәндир. Тәбии ки, инсанлары тәрбијә ишинә марагландырмаг да зәруридир. Бундан әлавә тәбријәнин өз үсуллары вар вә буи ишдә Ислам тәлимләри апарыҹы хәтдир.
Тәрбијә ушаг јашларындан башлајыр. Көрпә ағ вәрәгә бәнзәдилир. Јаш кечдикҹә инсанын тәбријәси чәтинләшир. Буна ҝөрә дә Ислам ушаг јашдан инсанын тәрбијәсини зәрури сајыр.
Һәзрәт Пејғәмбәр (с) бујурур: "Өвладларынызы өпүн. Чүнки һәр өпүш сизин үчүн беһиштдә мәгам вә мәртәбәдир." Һәзрәт Пејғәмбәр (с) сәһабәләри илә јолдан өтәркән нәвәси Имам Һүсејнлә (ә) растлашыр. Имам Һүсејн (ә) бир ушагла ојнајырды. Пејғәмбәр сәһабәләрдән араланыб Һүсејнә јахынлашды. Һүсејн гачмаға башлады. Пејғәмбәр Һүсејни сахлајыб бир әли илә чәнәси, бир әли илә башындан тутду вә өпдү.
Ушағын тәрбијәси үчүн үсуллар ҝөстәрилир:
1.Ушағын јахшы әмәл вә әхлагыны тәрифләјин, өзүнү јох. Ушаг баша дүшмәлидир ки, онун өзү јох, јахшы иши дәјәрлидир. Үмумијјәтлә инсанын дәјәри онун хејир ишиндәдир.
2.Тәрифдә һәдди ашмајын, чүнки ушаг ловғаланыб хүдбин ола биләр.
3.Ушағын илк тәглидләрини јахшылыға јозун. Ону доғру јола сөвг един.
4.Ушағы хејир ишләрә һәвәсләндирин. Ушаг өз зәһмәтинин бәһрәсини ҝөрәндә севинир. Ушаг валидејнин меһр-мәһәббәтинә һәвәслидир.
5.Ушағын јахшы ишләрини дәјәрләндирмәклә онда өзүнә гаршы етимад јарадын. Белә дәјәрләндирмә сәбәб олур ки, ушаг гәрар чыхаранда гәтијјәтли олсун.
6.Ушағын дәјәрләндирилмәсиндә әсас принсип ону мәсулијјәтә сөвг етмәкдир. Ушаг мәсулијјәтли олмалы, аддым атанда нәтиҹәсини дүшүнмәлидир. Чалышын ки, ушаг бир ишдә уғур газананда севинсин вә бу ишә һәвәси артсын.
7.Бир ушагдан мәнтигли сөз ешитдикдә ону тәсдигләмәклә дүшүнҹәјә һәвәсләндирин.
8.Ушағын һәвәсләндирилмәси онун ләјагәти һәддиндә олмалыдыр. Әҝәр тәриф ушағы гүррәләндирирсә тәрифдә һәдд ҝөзләнилмәлидир.
9.Ушағын руһијјәсиндә мүсбәт нөгтәләри тапын вә һәмин нөгтәләрдән долајы ушаға һәвәс верин.
10.Ушағыныза фәзиләт саһибләринин адыны гојун, бунун онун тәрбијәсинә тәсири вар.
11.Сизин һәр хош сөзүнүз ушағы мүсбәт аддымлара рәғбәтләндирир.
12.Ушагларынызын доғру јола јөнәлдилмәси үчүн тәшвиг үсулларында фајдаланын.
13.Ушаг јени рәфтарлар өјрәндији заман ону ардыҹыл мүкафатландырмаг лазымдыр.
14.Ушаг тәрифин онун хејир иши һәддиндә олдуғуну һисс етмәлидир, буна чалышын.
15.Чалышын ки, ушаг јахшы иш мүгабилиндә мүкафаты рүшвәт кими гәбул етмәсин. Белә олса јалныз мүкафатлананда мүсбәт аддым атар.
16.Валидејн өз тәшвигинә ушағын хејир ишә доғру енержисинә әлавә кими бахмалыдыр.
17.Ушағы данламаг әвәзинә, онун мүсбәт ишләрини дәјәрләндирин.
18.Ушагла јумшаг давранын, о јахшы иши баша чатдырдыгдан сонра мүкафат верин. О мүкафата өз ишинин давамы кими бахмалыдыр.
19.Диггәтли олун ки, сизин тәриф вә тәшвигиниз онда өзүнү ислаһа һәвәс јаратсын.
20.Ушағын ирәлијә доғру һәр аддымыны дәјәрләндирин.
21.Ушағын рәфтарындакы мүсбәт нөгтәләрин гејдә алынмасы хүсуси диггәт тәләб едир. Бу нөгтәләр үзәриндә чалышын.
22.Ушағын мүсбәт рәфтарларыны ојунҹаг, пул вә ја ширни илә јох, тәбии јолла, мәсәлән нәвазишлә дәјәрләндирин.
23.Ушағын тәрбијәсиндә тәшвиг тәнбеһдән тәсирлидир.
24.Салеһ өвладларыныза үстүнлүк верин.
25.Ушаг билмәлидир ки, һансы әмәлинә ҝөрә тәшвиг едилир.
26.Ушағы ҹәмијјәт арасында мүкафатландырмаға чалышын, бунун тәсири бөјүкдүр.
27.Инсанын өз шәхсијјәтинә гијмәт вермәси үчүн онун рәфтарларынын тәшвиги тәсирлидир.
28.Јадда сахлајын ки, сизин һәр хош сөзүнүз ушағы хејир ишә сөвг едән тәкан олур.
29.Ҝөстәришләринизә тәшвиг дону ҝејиндирин.
30.Ушағын мүсбәт рәфтарларынын артмасы үчүн һәр кичик аддыма диггәтли олун, нәјисә нәзәрдән гачырмајын.
31.Ушағы елә тәрбијә един ки, чәтинликдән горхмасын, һәмишә гыса јола үстүнлүк вермәсин.
32.Ушагда ахтарыш, анализ мәһарәтләрини ҝүҹләндирин.
33.Ушаг бир јемәји севирсә она бу јемәји һазырламаг шәраити јарадын.
34.Ушаг ҝөрәндә ки, онун мүсбәт аддымы диггәти чәкмир бу аддымы икинҹи плана кечирир.
35.Мүсбәт рәфтарлы ушаға тәшвиг даһа чох тәсир едир, имкан һәддиндә тәнбеһдән чәкинин.
36.Ушағы тәшвиг едәндә она анладын ки, ҝөрдүјү иш онун вәзифәсидир вә бу вәзифәни јеринә јетирәндә онун ҝәләҹәк үчүн фајдалары олаҹаг.
37.Јенијетмә вә ҝәнҹә баша салын ки, онларын Аллаһ нәзәриндә мәгамы јүксәкдир. Бу һалда өвладлар өзләрини Аллаһын һүзурунда һисс едир.
38.Сизин севҝиниз өвладларыныза бөјүк көмәкдир. Онларын гәлбини севҝи вә мәһәббәтлә әлә алын.
39. Јадда сахлајын ки, тәшвиг вә хош рәфтар инсанда өзүнә инам јарадыр.
40.Ушагларын әгли бахымдан сәвијјәләри фәрглидир. Тәшвиг заманы бу сәвијјә нәзәрә алынмалыдыр.
41.Ушаға өз истедадларыны танытдырын.
42.Өвладынызын мараглары илә таныш олун. Мүсбәт мараглар үзәриндә ишләјин.
43.Ушағы доғручу олмаға тәшвиг един, чалышын ки, сәһвә јол верәндә буну етираф етсин.
44.Ушағын тәшвиг вә ја тәнбеһи ајдын олмалыдыр, ушаг нәјә ҝөрә тәшвиг олундуғуну билмәлидир.
45.Ушағы гәнаәтчилијә өјрәдин. Ушаг гәнаәтчи тәрбијә олунса бу онда дүнјаја һәрислијин гаршысыны алар.
46.Ушагда елә бир адәт јарадын ки, бир әмәлин мүкафатландырылмамасыны һәмин әмәлин пис олмасы кими гәбул етсин.
47.Тәшвиг үсулларыны өјрәнин, гајдасынҹа тәшвиг сәмәрәлидир.
48.Ушагларда намаза һәвәс ојадын, башга ушагларын намаз гылмасыны онун башына гахынҹ етмәјин.
49.Ушаг намаз гыланда буну јүксәк дәјәрләндирин, ушаг намазын бөјүк әһәмијјәт дашыдығыны һисс етсин.
Ҹәфәр Шејхүлислами
Nur-az.com
