Әҝәр бахышыныз бир ашигин бахышы кими олса, һәр шеји ашиганә ҝөрәҹәксиниз
Бөјүк ариф вә шаир Мөвлананын “Фиһи ма фиһ” китабында шеир дили иләÂ ҝөзәл бир ешг дастаны јазылыб. Дастан беләдир:
Ҝәнҹ бир ашиг өз мәшугәсини ҝөрмәк ешгилә һәр ҝеҹә дәрјанын бу тәрәфиндән о бири саһилинә ҝедир, сәһәр ачылана јахын исә јенә дәрјадан кечәрәк ҝери гајыдырды. Дәрјанын тәлатүм вә ҹошғун далғалары ону бу ишиндән сахлаја билмирди. Дост-танышлары бу ишә ҝөрә ону мәзәммәт едирдиләр. Лакин ҝәнҹ ашиг онларын сөзүнә фикир вермирди. Өз мәшугсәини ҝөрмәк онун үчүн о гәдәр хош иди ки, бүтүн әзаб-әзијјәт вә чәтинликләри ҹанына алмышды.
Бир ҝеҹә дә ҝәнҹ ашиг һәмишәки ҝеҹәләр кими дәрјадан кечәрәк мәшугәсинин ҝөрүшүнә ҝетди. Мәшугәсини ҝөрән кими там тәәҹҹүблә сорушду: - Үзүндәки бу хал нәдир? О нә вахтдан сәнин үзүндә битиб?
Мәшугәси деди: -Бу хал, анаданҝәлмә мәндә вардыр. Тәәҹҹүб едирәм ки, сән индијә кими буну ҝөрмәмисән.
Ҝәнҹ ашиг: - Хејир, мән һеч вахт буна фикир вермәмишәм вә биринҹи дәфәдир ки, бу халы ҝөрүрәм.
Бир аз кечдикдән сонра ҝәнҹ ашиг јенә тәәҹҹүблә сорушур: - Сәнин үзүнә нә ҝәлиб? Орада бир чапыг вар.
Мәшугә: - Бу чапыг сәнинлә таныш оланда үзүмдә вар иди вә ушаглыг чағларымын јадиҝарыдыр. Тәәҹҹүб едирәм ки, неҹә олуб, сән индијә кими буну ҝөрмәмисән.
Ҝәнҹ ашиг: - Хејир, мән һеч вахт буна фикир вермәмишәм вә биринҹи дәфәдир ки, бу јараны ҝөрүрәм.
Бир аз кечдикдән сонра ҝәнҹ ашиг јенә сорушур: - Сәнин габаг дишинә нә ҝәлиб? Елә бил, сыныб!
Мәшугә: - Бу дишим ушаглыг вахтларымдан сыныб. Танышлығымызын илк ҝүнүндән дә белә идим. Тәәҹҹүб едирәм ки, неҹә олуб, бу нечә вахты сән буну ҝөрмәмисән.
Ҝәнҹ ашиг јенә әввәлики ҹавабыны верир вә индијә кими буну ҝөрмәдијини дејир. О, ҝетдикҹә мәшугунда диҝәр ирадлары да ҝөрүр вә бир-бир сорушурду. Бунларын һамысы да илк танышлыг ҝүнләриндә олмуш ирадлар иди. Она ҝөрә дә мәшугәсиндән ејни ҹаваблар ешидирди. Онлар һәмин ҝеҹәни сәһәрә гәдәр бир јердә кечирир вә сәһәр ачыланда ҝәнҹ ашиг мәшугу илә хүдаһафизләшиб гајытмаг истәјир.
Мәшугә дејир: - Бу дәфә гајытма! Дәниз чох тәлатүмлү вә туфанлыдыр!
Ҝәнҹ ашиг ҝүлүмсәјәрәк дејир: - Дәрја бундан да туфанлы олуб вә мән ҝәлмишәм. Бу тәлатүмләр мәнә мане ола билмәз.
Мәшугә дејир: - Дәрјанын туфанларындан горхмајыб кечиб ҝәлдијин вахтлар ашиг идин вә бу ешг сәнин үчүн һансыса һадисәнин јаранаҹағына имкан вермирди. Амма дүнән ахшам сән һәвәсинә хатир ҝәлдин. Она ҝөрә дә мәндә олан чиркинлик вә ирадлары ҝөрдүн. Сәндән хаһиш едирәм ки, гајытма, дәниздә боғуларсан.
Ҝәнҹ ашиг мәшугәсинин сөзүнү гәбул етмир, гајытмаг үчүн өзүнү һәмишәки кими дәрјаја вурур вә боғулур.
Мөвлана бу дастандан сонра бир нечә сәһифәдә ону изаһ едәрәк дејир: Сизин бүтүн һәјатыныз бу дастан кимидир. Сизин һәјатыныз, өз әтрафыныза неҹә бахмағыныздан асылыдыр. Әҝәр бахышыныз бир ашигин бахышы кими олса, һәр шеји ашиганә ҝөрәҹәксиниз. Амма бахышыныз мәнфи олса, һәр шеји мәнфи ҝөрәҹәксиниз вә һәјатда мүсбәт адамлары тапа вә ҝөрә билмәјәҹәксиниз. Һәјатынызда сизин үчүн јахшы вә мүсбәт һадисәләр баш вермәјәҹәк. Мәнфи бахышыныз јахшы вә ҝөзәллији ҝөрмәјә имкан вермәјәҹәк. Әҝәр ашиганә бахышыныз зеһниниздән узаг олса, бүтүн писликләри ҝөрәҹәксиниз вә ҝөзәлликләри баша дүшмәјәҹәксиниз. Амма бахышыныз ашиганә олса, чиркинликләри ҝөзәллијә чевирә биләрсиниз.
