Инсан шүурлу варлыгдыр. Елм вә өзүнүдәркетмә һисси онун затында мөвҹуддур
Һәјат тәҹрүбәси нәтиҹәсиндә бизим һәр биримизә мәлумдур ки, бәзән башымыз әтраф мүһитә, дүнјәви мәсәләләрә вә нәфсани истәкләрә елә гарышыр ки, ким олдуғумузу, һарада олдуғумузу, һансы һәдәфдән өтрү јарадылдығымзы тамамилә унудуруг. Хүсуси илә, бәзи әјләнҹәли ојунлар заманы инсан һәр шеј јаддан чыхыр. Диндә бу һал “ләһв” адланыр вә ислама ҝөрә бу сифәт мөминә јарашмајан сифәтләрдән һесаб олунур. Ләһвин бәзи дәрәҹәләри исә һарам бујурулмушдур. Бу ҹүр һалын әламәти ондан ибарәтдир ки, һәмин вахт инсана өзүнү хатырлатдыгда нараһат олур. Белә инсанлар Аллаһ, ахирәт, дини вәзифәләри һагында дүшүнмәмәклә галмыр, бу фикирләри унутдураҹаг мүһитә ҹан атыр. Бу адам санки өзүндән горхур. Тәнһалыгда өз шәхсијјәти һаггында дүшүнә биләҹәји һалда өзү илә тәкликдә галмагдан гачыр. Бу инсан артыг кәнарда башыны мүхтәлиф әјләнҹәләрә гатмаға адәт етмишдир. Бир чох азғынлыгларын, ҝүнаһларын сәбәби мәһз инсанын өзүндән гачмасыдыр.
İнсан шүурлу варлыгдыр. Елм вә өзүнүдәркетмә һисси онун затында мөвҹуддур. Она ҝөрә дә вүҹудунда өзүнүдәркетмә һисси аз олан инсан инсанијјәтдән узаглашыр. Бу, онун өзүнә биҝанәлијиндән ирәли ҝәлир. Өзүнәбиҝанәлик һаггында гәрбдә дә мүхтәлиф нәзәријјәләр мөвҹуддур. Амма Исламда һәмин мәсәлә даһа дәрин вә әсаслы шәкилдә арашдырылмышдыр. Ислам маарифи нәзәриндән инсан өзүнү һәгигәт призмасындан гијмәтләндирә билсә илаһи мәрифәтә наил олар. “Биһарүл-әнвар”да нәгл олунмуш мәшһур һәдисдә бујурулур:
“Өзүнү таныјан Аллаһыны танымышдыр.” Бу һәдис һәм Һәзрәт Пејғәмбәр (с), һәм дә Һәзрәт Әлидән (ә) нәгл олунмушдур. Буна диггәт јетирмәк лазымдыр ки, һәдисдә “Аллаһы танымағын јолу нәфси танымагдыр” дејилмәјиб. Бу ики мәсәлә (Аллаһы танымаг вә өзүнүдәркетмәк) бир нөв ҹүтлүк тәшкил едир, башга сөзлә, бир-бирләриндән ајрылыгда мүмкүн дејил.
