Ајәтуллаһ Хаменеи: Нә үчүн Пејғәмбәрдән (с) гыса мүддәт сонра Имам Һүсејн (ә) белә бир фәдакарлыг ҝөстәрмәјә мәҹбур олду?
Бир һадисәнин дәрсләри илә ибрәтләри арасында фәрг вар. Һадисәнин ибрәтләриндә онун тәкҹә мүсбәт ҹәһәтләри јох, һәм дә мәнфи ҹәһәтләри нәзәрдән кечирилир. Ашура ибрәтләри арасында ҹәмијјәтин Имам Һүсејнин (ә) гијамына биҝанәлији һәтта мүхалифәти өнәмли јер алыр. Ашура һадисәсинин ибрәтләри барәдә Ҹәнаб Рәһбәр Ајәтуллаһ Хаменеи бујурур: “Ашура һадисәсиндә диггәтимизи чәкән биринҹи ибрәтамиз нөгтә будур ки, Пејғәмбәрин (с) вәфатындан 50 ил өтәндән сонра Ислам ҹәмијјәтинин бу гәдәр тәнәззүлүнүн сәбәбинә нәзәр салаг. Неҹә олду ки, Пејғәмбәрдән (с) гыса бир мүддәт сонра Имам Һүсејн (ә) белә бир фәдакарлыг ҝөстәрмәјә мәҹбур олду... Неҹә олду ки, Имам Һүсејн (ә) Исламын гуртулушуну јалныз белә бир фәдакарлыгда ҝөрдү? Биз Језид кими бир фәрдин ҹәмијјәтә һаким олмасы сәбәбини тапмалыјыг? Нә үчүн елә бир вәзијјәт јаранмалы иди ки, Имам Һүсејн (ә) тарихдә мисли ҝөрүнмәмиш бир фәдакарлыгдан башга јол сечмәсин? Вәзијјәтин бу дурума ҝәлмәсинин сәбәби нәдир? Бу һәмин ибрәтамиз нөгтәдир... Әмирәлмөмининин (ә) шәһадәтиндән 20 ил сонра онун һаким олдуғу шәһәрдә әмирәлмөмининин (ә) өвладларынын башыны низәјә санҹдылар, һәмин шәһәрдә доландырдылар... Әмирәлмөминин (ә) гызлары вә аиләсини Куфә базарында ҝәздирдиләр...”
Гејд олунан суаллара тапылан ҹаваблар, бу истигамәтдә арашдырмалар Ислам ҹәмијјәти үчүн ибрәт ола биләр. Әҝәр Ислам Пејғәмбәринин (с) ингилабыны мүәјјән амилләр Имам Һүсејнин (ә) шәһадәти кими бир фаҹиәјә апардыса, шүбһәсиз ки, Ислам Ингилабында да һәмин амилләр ортаја чыхса ејни агибәтлә үзләшәрик. Ашуранын ибрәти бурададыр. Әҝәр Ашура һадисәсини јарадан амилләри дүзҝүн танысаг өз ҹәмијјәтимиздә дә бу амилләри таныјар вә ингилабы ондан горуја биләрик. Бир даһа Ашура баш вермәз. Әҝәр ибрәт ҝөтүрмәсәк, өз вәзифәмизә әмәл етмәсәк, ејни агибәт Ислам ингилабыны да ҝөзләјир.
Ашура һадисәсини һансы амилләр јаратды? Бу барәдә мүхтәлиф нәзәријјәләр вар. Амилләрдән бири милләтчилик, тајфачылыг амилидир. Етигади, иҹтимаи-сијаси, әхлаги амилләр дә вар. Мүхтәлиф арашдырмачылар бу амилләри нәзәрдән кечирмишләр. Бәзи арашдырмачылар Бәни-Үмәјјәнин Бәни-Һашимлә дүшмәнчилијини, башга бир груп исә дәјәрләрин дәјишилмәсини Ашура һадисәсинин әсас амили кими гијмәтләндирир. Бәзиләри дүшүнүр ки, мәнәвијјата диггәтсизлик, мәсулијјәт һиссинин олмамасы бу һадисәни јаратды. Ҹәнаб Рәһбәр Мәрјәм сурәсинин 59-ҹи ајәсини јада салыр. Ајәдә бујурулур: “Онлардан сонра намазы тәрк едиб шәһвәтә ујан бир нәсил ҝәлди...” Демәк бу азғынлығын ики әсас сәбәби вар. Бири Аллаһын зикри олан намаздан узаглыгдыр. Инсанлар Аллаһы унутмагла мәнәвијјат икинҹи плана кечди. Зикр, дуа, тәвәссүл кәнара гојулду. Икинҹи нөгтә шәһвәтпәрәстлик, азғын нәфс истәкләринә табечилик олду. Инсанлар вар-дөвләт топламаг, ејш-ишрәтлә мәшғул олмаг јолуну сечдиләр. Идеаллар јаддан чыхды. Бизим дә белә проблемләрлә үзләшмәјимиз мүмкүндүр.
Şәһид Мүтәһһәри дә бу мөвзуну јада салараг бујурур: “Имам Һүсејнә (ә) Реј мүлкү тамаһы, пул истәји илә арха чевирдиләр. Инсанлар архада галмыш 60 или унутмушдулар. Онлар заһирә алданмышдылар.”
Дејиләнләрдән белә бир нәтиҹә чыхармаг олар ки, јалныз бир амил үзәриндә дајанмагла Ашура һадисәсини дүзҝүн тәһлил етмәк олмаз. Бу һадисәјә тәсирли амилләр комплекс шәкилдә арашдырылмалыдыр. Мүһүм амилләри нәзәрдән кечирәк.
Дәјәрләр вә идеалларын јаддан чыхарылмасы әсас амилләрдәндир. Башга бир амил өнҹүлләрин өз миссијасыны јаддан чыхармасыдыр. Пејғәмбәр (с) дөврүнә һансы дәјәрләр һаким иди? Бир сосиолог дәјәрләрә белә тәриф верир: Дәјәрләр көклү әгидәләрдир, ҹәмијјәт јахшылыглары, фәзиләтләри танымаг үчүн дәјәрләрә үз тутур... Верилән тәрифә ҝөрә дәјәрләр ҹәмијјәти истигамәтләндирир. Дәјәрләр дәјиширсә иҹтимаи мүнасибәтләрдә дә дәјишикликләр јараныр. Буна ҝөрә дә дәјәрләри танымаг инсанларын әсас вәзифәләриндәндир.
Исламдан өнҹә әрәбләр етигад бахымындан бүтпәрәст идиләр. Онларын Аллаһ, Пејғәмбәр, мәад һаггында тәсәввүрләри јох иди. Онлар азғынлыг ичиндә јашајырдылар. Иргчилик, тајфачылыг, сәрвәт дәјәрләри тәјин едирди. Ҹаһилијјәт дөврүндә әрәбләр гејрәт вә шүҹаәтә чох диггәт јетирирдиләр. Һәгигәт исә будур ки, онлар гејрәт вә шүҹаәт дејәндә дүнја малы уғрунда савашда фәдакарлығы нәзәрдә тутурдулар. Ҝедилән јолун һагг ја батил олмасы мүһүм дејилди. Әсас о иди ки, инсан горхмасын. Ҹаһил әрәбләр шүҹаәт дејәндә буну баша дүшүрдүләр. Онлар гыз өвладлары гәтлә јетирир, вә буну гејрәт сајырдылар. Һәзрәт Пејғәмбәр (с) ҹәһаләт әнәнәләри илә мүбаризәјә башлады. Ачыг елан етди ки, Исламда бүтүн бунлар инсан үчүн имтијаз сајылмыр. О инсанлар үчүн елм вә мәрифәти, Аллаһ вә мәада етигады имтијаз кими танытдырды. Иман вә тәгва, Аллаһ јолунда ҹиһад тајфачылыг вә дүнјапәрәстлијин јерини тутду. Дәјәрләр системиндә бир дәјишиклик баш верди. Артыг инсанлар үчүн танынмыш бир тајфаја мәнсублуг вә ја вар-дөвләт имтијаз сајылмырды. Ҹабир ибн Абдуллаһ Әнсари дејир: “Үһуд савашында мејдана, атам Абдуллаһла ҝөрүшмәјә ҝетдим. О ҹан үстүндә иди. Су истәди. Мән су ҝәтирдим. Она су вермәк истәјәндә јанындакы јаралыны ҝөстәриб билдирди ки, о сусуздур, она вер. Мән һәмин шәхсә су тәклиф едәндә о да өз кәнарындакы шәхси ҝөстәрди. Беләҹә мән сују мәҹлисдә доландырмаға башладым. Бурадакылар һамысы шәһадәт ајағында иди. Мән сонунҹу шәхсә су вермәк истәјәндә артыг о шәһадәтә чатмышды. Мән ҝери дөнүб әввәлки шәхсә су вермәк истәјәндә артыг һамынын шәһадәтә чатдығыны ҝөрдүм.” Бу һадисә Исламын ҝәлишиндән сонра дәјәрләрин неҹә дәјишдијини ҝөстәрир. Һансы ки бу инсанлар аз бир мүддәт өнҹә башга әнәнәләрә саһиб идиләр. Ҹаһил әрәб бир шеј јејәндә кимсә ондан једијиндән истәсәјди имтина едәрди. Һәзрәт Пејғәмбәр (с) бахышлары дәјишди. Артыг инсанлар өлүм ајағында әтрафдакылары өзләриндән үстүн тутурдулар. Онлар мәктәб јолунда һәјатларыны верир, шәһадәтдә бир-бириндән габаға дүшмәјә чалышырдылар.
İнгилаби һәрәкатда ән бөјүк тәһлүкәләрдән бири иртиҹадыр. Тәәссүф ки, Пејғәмбәрин (с) ингилабында да бу һалла растлашырыг. Пејғәмбәрдән (с) сонра етигадлар вә дәјәрләр өз тәравәтини итирди, санки ҹаһилијјәт јенидән дирчәлмәјә башлады. Пејғәмбәрин (с) дөврүндә шәһадәтә тәшнә олан инсанлар пејғәмбәрин ҹәназәси јердә икән Сәгифәдә топланыб Ислам һакимијјәтини гәнимәт кими бөлмәк истәдиләр. Тәәссүф ки, ҹаһилијјәт әнәнәләри ағла ҝәлмәјән бир шәкилдә ҝери дөнүрдү. Әбузәр, Әммар, Һүҹр ибн Әди (Үдејј) кими мөмин инсанлар ишкәнҹәјә мәруз галыр, сүрҝүн едилирди. Әвәзиндә Пејғәмбәр (с) тәрәфиндән сүрҝүнә ҝөндәриләнләр ишбашына ҝәлирди. Бејтүл-мал дағыдылырды, Ислам ҹәмијјәтини ҝүнаһ вә фәсад бүрүјүрдү. Мәсулијјәт һисси, әмр бе мәруф вә нәһј мүнкәр икинҹи плана кечмишди. Иртиҹа, ҝеријә гајыдыш Осман дөврүндә елә бир сәвијјәјә чатды ки, бејтүл-мал хәлифәнин гоһумларынын ихтијарына верилди.
Һәзрәт Әли (ә) халгын исрары илә һакимијјәти гәбул етдикдән сонра дәјәрләрин тәравәтдән дүшмәси илә бағлы деди: “Еј Аллаһын бәндәләри, сиз елә бир дөврдә јашајырсыныз ки, хејир вә јахшылыг она арха чевирмиш, шәрр вә пислик она үз тутмушдур. Шејтанын истәји инсанларын мәһвидир. Елә бир дөврдүр ки, шејтанын тәрәгги васитәләри ҝүҹләниб, һијлә вә јалан әтрафы тутуб, шејтанын ову әлә кечирмәси асанлашыб. Һара бахсан јалныз буну ҝөрәҹсәксән ки, јохсуллар јашамаг үчүн вурушур, сәрвәтлиләр Аллаһын немәтләрини нанкорлуға чевирир, хәсисләр илаһи һаглара ҝөз јуммагла сәрвәтини артырыб, гулаглар нәсиһәт ешитмәјә кар олуб. Бунлардан башгасыны ҝөрүрсәнми? Һаны сизин јахшыларыныз, салеһләриниз, азад вә сәхавәтли кишиләриниз? Һаны о шәхсләр ки, тиҹарәтләриндә вә ишләриндә тәгвалы идиләр, рәфтарларында писликдән гачырдылар. Бүтүн бу инсанлар алчаг дүнјадан көчүбмү?! Белә ҝөрүнүр ки, сиз дәјәрсиз инсанларын варисләри олмусунуз. Јалныз онлар мәзәммәт олунур ки, мәгамлары ашағы салынсын, бирдәфәлик јаддан чыхсынлар. Һәгигәтән һамы Аллаһ тәрәфиндәндир вә Аллаһа доғру гајыдар. Фәсад ашкар олуб, онун гаршысыны алан јохдур. Бу вәзијјәтлә Аллаһын мәрһәмәтиндән фајдаланмаг, онун әзиз өвлијаларындан олмаг истәјирсиниз?!”
Етигадларда вә дәјәрләрдә дағыдыҹылыг бир һәддә чатды ки, пејғәмбәрә ҹанишинликдә иддиалы оланлар пејғәмбәрин динини мәһвә апармаг јолуну сечдиләр. Мүғејрә ибн Шәбә Мүавијәдән хаһиш едир ки, халгла әдаләтлә рәфтар етсин, Бәни-Һашими инҹитмәсин. Мүавијә белә ҹаваб верди: Ешит Мүғејрә, Әбу Бәкр хилафәтә чатды, ондан сонра ады да галмады. Өмәр, Осман да беләҹә ҝәлди-ҝетди. Амма һәр ҝүн 5 дәфә Һашимин гардашынын ады (Һәзрәт Пејғәмбәр) Ислам дүнјасында минарәләрдән сәсләнир. Онун пејғәмбәрлијинә шәһадәт верилир. Әҝәр 3 хәлифә өлүб јаддан чыхырса, пејғәмбәр (с) јадда галырса ҝөрүләҹәк иш ону унутдурмагдыр. Ишимиз онун адыны да дәфн етмәкдир...
Белә әһвалатлар Мүавијә вә Језидин һәјатында чох олуб. Онлар Исламла, дини дәјәрләрлә вурушублар. Әҝәр Ашура гијамы олмасајды мәгсәдләринә чатыб Исламы мәһв едәҹәкдиләр. Мүавијә өз сөһбәтләриндә Пејғәмбәрин (с) һакимијјәтини падишаһлыг адландырыр, ону унутдурмаға чалышыр.
Нә үчүн Пејғәмбәрдән (с) сонра дәјәрләр вә идеаллар тәравәтдән дүшдү? Бу суалы ҹавабландырмаг үчүн бир нөгтә ајдынлашмалыдыр. Психологлар дејир ки, тәрбијә тәдриҹи просесдир. Һәзрәт Пејғәмбәр (с) инсанларын тәрбијәси, Ислам дәјәрләринин ҹәмијјәтдә јер алмасы үчүн чох чалышды. Амма бу дәјәрләрлә бөјүмүш инсанлары дәјишмәк үчүн 10 ил чох аз иди. Дорғудур ки, инсанлар Исламы гәбул етмишдиләр. Амма ҹаһилијјәт әнәнәләри унудулмамышды. Хүсуси илә бир чох мүсәлманлар Мәккәнин фәтһиндән сонра, һиҹри 8-ҹи илдә Исламы гәбул етмишди. Пејғәмбәр (с) исә бу һадисәдән 2 ил сонра дүнјасыны дәјишди. Ислам дәјәрләринә зидд һәрәкатын бүнөврәси Сәгифәдә гојулду. Пејғәмбәрин (с) јахын сәһабәси сајылан шәхсләр онун адына инсаны һејрәтә ҝәтирән сөзләр јаздылар. Һансы ки, Пејғәмбәр (с) Мәккәдә сон сәфәриндә ачыг демишди ки, әрәблә-әҹәм арасында, гулла-аға арасында фәрг јохдур. Амма Сәгифәдә елан олунду ки, Пејғәмбәр (с) бујуруб: Рәһбәрләр Гүрејишдәндир... Бу сөз ачыг-ашкар Гуран вә Пејғәмбәр (с) сүннәсинә зидд иди. Беләҹә ҹаһилијјәт әнәнәләрини дирилтмәјә башладылар. Амма бир чох инсанларын иманы ҝүҹлү иди, дүнја һәвәсләринә алудә олмамышдылар. Бу вәзијјәт чох давам етмәди. Үммәт һәр ҝүн Пејғәмбәрин (с) јолундан узаглашырды. Вәзијјәтин дәјишмәсинә тәсир едән амилләр чох иди. Бунлардан бири халгын Әһли-Бејтдән (ә) узаг дүшмәси олду. Рәһбәрлик пејғәмбәрин сечдији јолдан кәнарлашды. Һәзрәт Әли (ә) 25 ил сијаси сәһнәдән кәнарда сахланылды. Һәгиги дин Әһли-Бејтин (ә) дүшүнҹәсиндә иди вә Әһли-Бејт (ә) халгдан тәҹрид олунмушду. Һәтта Һәзрәт Әли (ә) Пејғәмбәрин (с) һәдисләрини даныша билмирди. Һәгиги динлә таныш олмаја билмәјән инсанлар доғру јолдан узаглашырды. Ҹәмијјәти Ислам јолундан узаглашдырмаг үчүн тәдбирләр ҝүҹләнирди. Инсанлар Әбу Һүрејрәнин, Кәбүл-Әхбарын васитәси илә дини таныјырды. Әһли-Бејтин (ә) фәзиләтләриндән данышмаг гадаған олунмушду. Ибн Әл-Һәдид нәгл едир ки, Мүавијә өз ишчиләринә јазды: Ким Әбу Тураб (Һәзрәт Әли (ә)) вә онун аиләсинин фәзиләтләриндән данышса гәтли зәруридир. Мүлкү алынмалыдыр... Мүавијә бунунла кифајәтләнмәди, ҝөстәриш верди ки, Һәзрәт Әлини (ә) алчадан һәдисләр ујдурулсун. Онун ҝөстәриши илә минбәрләрдән Әлијә (ә) ләнәт охунурду. Һәтта белә бир ҝөстәриш вермишди ки, кимин Әли (ә) илә јахынлығы олса диванда адыны хәтләјин, бүтүн имтијазлардан мәһрум един. Башга бир ҝөстәришдә дејилирди ки, кимин Әһли-Бејт (ә) досту олмасы барәдә шүбһә јаранса евини дағыдын, өзүнә ишкәнҹә верин. Мүавијә Бәсрә вә Куфәнин һакимијјәтини Зијад ибн Үбәјјәјә верди. Бу шәхс әввәлләр Һәзрәт Әлинин (ә) јахынларындан сајылырды. Шиәләри јахшы таныјан бу шәхс онлара олмазын әзабыны верди, чохларынын әл-ајағыны кәсди, ҝөзләрини чыхарды. Јахын шиәләр сүрҝүн едилдиләр, бир нәфәр дә олса танынмыш шиә галмады. Мүавијәнин тәблиғаты сајәсиндә Әлијә (ә) ләнәт охумаг ибадәт сајылырды. Ким намазда бу ләнәти охумурдуса намазынын гәзасыны гылырды. Мүавијә һәр васитә илә халгы Әһли-Бејтдән (ә) узаглашдырырды. Ким буна гаршы чыхырдыса өлүм сорағына ҝәлирди.
Башга бир амил имамәтин падишаһлыға чевирилмәси олду. Ашура фаҹиәсинин сәбәбләриндән бири дә имамәт үсул-идарәсинин арадан галдырылмасы иди. Тәбии ки, һәр бир ҹәмијјәтин һакимијјәтә еһтијаҹы вар. Диҝәр тәрәфдән һакимијјәт Ислам һакимијјәти олмалыдыр. Әҝәр Пејғәмбәрдән (с) сонра мәсум имамлар һакимијјәтдә олсајды Гуран вә сүннә ҝөстәришләри давам едәрди. Тәәссүфләр олсун ки, Сәгифә һадисәси илә бағлы Ислам һакимијјәти давам етмәди, һакимијјәт падишаһлыға чевирилди. Сонда Мүавијә вә Језид кими дин дүшмәнләри һакимијјәтә ҝәлди. Бу сүлалә һаггында Һәзрәт Әли (ә) бујурур: Еј Мүавијә, нә замандан сиз милләтә рәис олмусунуз? Ислама хидмәтсиз, мәнәви ләјагәтсиз бу мәгама неҹә чатдыныз?
Мүавијәнин өлүмүндән сонра бејәт үчүн Имам Һүсејнин (ә) гапысыны дөјдүләр. Ону Језидә бејәт етмәјә чағырдылар. Имам бујурду: Әҝәр Језид кими бири мүсәлманлара һаким олаҹагса Исламын фатиһәсини охумаг лазымдыр... Имам ејни заманда дүшмән гошуну илә үзбәүз дајанаркән бујурду: Аҝаһ олун ки, Бәни-Үмәјјә шејтана ардыҹыллығы өзүнә ваҹиб едиб, Аллаһа табечиликдән бојун гачырыб. Фәсадлары ашкарланыб, илаһи һәдләри ҝөзләмирләр...
Һеч шүбһәсиз, дәјәрләрин бәрпасында һакимијјәтин ролу бөјүкдүр. Һәзрәт Әли (ә) бујурур: “Халг аталарындан чох һакимләрә бәнзәјир.” Мүавијә вә Језид кимиләри һаким оланда неҹә инсанларын тәрбијә олунаҹағы ајдындыр. Биз Ашура һадисәсиндә залым һакимләрин тәрбијә етдији ҹәмијјәти ҝөрүрүк.
Халгын дәјәрләрдән узаглашмасынын бир сәбәби дә хәлифәләрин дөврүндәки фәтһләр олду. Бу фәтһләр Ислам ҹоғрафијасыны ҝенишләндирсә дә тәблиғат иши јериндә олмадығындан инсанлар дүнја ардынҹа гачырды. Бу мүһарибәләрдә иштирак етмәк кифајәт гәдәр гәнимәт әлдә етмәк иди. Фәтһләрдә оланлар бөјүк сәрвәт газанырды.
Дәјәрләри мәһв едән амилләрдән бири дә сәһабәләрин јолуну азмасы олду. Әммар, Әбузәр кими садиг сәһабәләр сүрҝүнә ҝөндәрилди, дүнја ардынҹа ҝедән сәһабәләр иш саһиби олду. Абдуллаһ Мәсуд Әбузәрин сүрҝүнә ҝөндәрилмәсиндән чох нараһат иди. Малик Әштәр Зејд, Ҹүндәб, Күмејл Шама сүрҝүн олунмушду. Һакимијјәтә Бәни-Үмәјјәдән оланлар ишә ҝөтүрүлүрдү. Беһишт-ҹәһәннәм јаддан чыхмышды. Елә инсанлар иш башына ҝәтирилмишди, мәсҹидә мәст һалда ҝедирдиләр. Халгын гынаглары онлары утандырмырды.
Дәјәрләрин мәһви Језидин дөврүндә зирвә нөгтәсинә чатды. Чүнки һакимијјәт башында Ислама зәррәҹә етигады олмајан әјјаш бир шәхс дајанмышды. О ачыг-ашкар ҝүнаһдан чәкинмирди. Ајдын мәсәләдир ки, һакимијјәтдә белә бири оланда халг да јолуну дәјишир. Халг биҝанәләшир, дәјәрләрин мәһвиндә һакимијјәтә көмәкчи олур. Ашурада залым һакимијјәтин һөкмү алтында олан халгы ҝөрүрүк. Ашура ибрәтләри она ҝөрәдир ки, биз өз һәјатымызда Ислам ингилабыны, һакимијјәтини, дәјәрләрини горуја биләк. Ашура һадисәсинин сәбәбләриндән бири танынмыш инсанларын мәсулијјәтсизлији олду. Ҹәнаб Рәһбәр Ајәтуллаһ Хаменеи Ислам һакимијјәти вә дәјәрләринин горунмасында өнҹүл инсанларын иман вә тәгвасыны әмәл вә рәфтарларыны мүһүм сајыр. Әҝәр мәсуллар дүнја бәрбәзәјинә алданмаса, дини дүнјаја гурбан вермәсә, вахтында һаггын мүдафиәсиндә дурса Имам Һүсејнин (ә) дөврүндәки зәифлик јаранмаз.
Vilayet.nur-az.com
