Шрифт өлчүсү:

02 Декабр 2013

وَكَفَىٰ بِرَبِّكَ وَكِيلًا

Тәвәккүл нәдир вә имандан неҹә јараныр? Тәвәккүл дедикдә инсанын бүтүн ишләрдә Аллаһа гәлбән етимады, ҝүвәнмәси нәзәрдә тутулур. Тәвәккүл әһли өз ишләрини Аллаһа һәвалә едир, тапшырыр вә һеч бир башга гүввәјә үмид етмир. Мөмин инсанларда мәнәви вә физики, фәрди вә иҹтимаи ишләрдә белә һал јаранарса, онлары “Аллаһа тәвәккүл едәнләр” адландырырлар.
İнсанын руһунда белә бир һал јаранмасы үчүн о инанмалыдыр ки, Аллаһдан башга гүдрәт саһиби јохдур, бүтүн башга ҝүҹләр Ондандыр вә Онун гүдрәти мүгабилиндә һечдир, Аллаһдыр бәндәләрин еһтијаҹларыны өдәјән. Демәк, инсан јалназ Аллаһа ҝөз дикмәлидир, Ондан көмәк истәмәлидир, Она сығынмалыдыр.
Инсан гәлбиндә белә бир һал јохса, онун ја иманы, ја да гәлби зәифдир. Нәтиҹәдә инсан Аллаһдан гејриләриндән горхур вә бу горху ону Аллаһа тәвәккүлдән мәһрум едир. Нәтиҹә бу олур ки, тәвәккүл јәгин вә иман, гәлб гүввәси сајәсиндә јараныр. Бу гүввәләр инсан руһунда сакитлик јарадыр.
Гәлб арамлығы вә јәгинлик руһун ики мүхтәлиф һалыдыр. Бу һаллар бир-бириндән фәргләнир. Бу мүддәанын Гуранда сүбутлары вар. Һәзрәт Ибраһим өлүләрин неҹә дирилмәси барәдә сорушанда Аллаһ-Таала бујурур: “Еј Ибраһим, јохса инанмырсан?” Ибраһим ҹаваб верир ки, инанырам, амма әмин олмаг истәјирәм.
Һәзрәт Ибраһим өлүләрин неҹә дирилдилмәсини өз ҝөзләри илә ҝөрмәк истәјир. О гәлб иманыны јәгинлиллә мөһкәмләндирмәкдә исрарлыдыр. Инсан јаранышҹа фикир-хәјала мејллидир. О “мутмәиннә” – архајын нәфс мәгамына чатана гәдәр белә әсассыз тәхәјјүлләрләдир. Башга дин ардыҹыллары, мәсәлән јәһуди вә мәсиһиләр јәгинликдән узаг гәлб иманы әсасында динләринә инанырлар. Бу инамы јарадан әминлик јох, зәнн-ҝүман, кор-коранә тәглиддир.
Дејиләнләрдән ајдын олур ки, тәвәккүл һалы ағыл вә гәзәб гүввәләринә јанашы шәкилдә бағлы фәзиләтләрдәндир вә төвһид мртәбәләриндән сајылыр. Бу мәртәбәјә чатан инсан ҝөрүр ки, һәјат сәһнәсиндә Аллаһдан башга гүдрәт саһиби јохдур, һамы онун һөкмү алтындадыр.
Иман вә тәвәккүл арасында рабитәни нәзәрдән кечирәк. Иман сәвијјәси тәвәккүл сәвәјјәсинә тәсир едир. Тәбии ки, инсан биринә инананда бүтүн диггәти она јөнәлир вә проблемләринин һәллини ондан истәјир.
Гуранда 8 ајә тәвәккүл вә иман рабитәсини ачыг тәсдигләјир. Јада салыныр ки, иман тәвәккүлүн көкүдүр. Иман ҝүҹләндикҹә тәвәккүл дә ҝүҹләнир. Ајәләри нәзәрдән кечирәк:
Маидә, 23: (Аллаһдан) Горханлардан Аллаһын немәт вердији ики нәфәр деди: “Онларын үстүнә (гәфләтән) гапыдан (јашадыглары шәһәрин гапысындан) ҝирин. Әҝәр (гапыдан) ҝирсәниз, онлара мүтләг гәләбә чаларсаныз. Әҝәр мөминсинизсә, Аллаһа тәвәккүл един!”
Али-Имран, 122: (О мүһарибәдә) сизин ичәриниздән (Сәләмә вә Һарисә оғулларындан ибарәт) ики дәстә мәғлубијјәтдән (уғурсузлугдан) горхараг ҝери чәкилмәк фикринә дүшмүшдү. Һалбуки, Аллаһ онларын јардымчысы иди. Ҝәрәк мөминләр (һәр ишдә) Аллаһа тәвәккүл етсинләр!
Али-Имран, 159: (Ја Рәсулум!) Аллаһын мәрһәмәти сәбәбинә сән онларла (дөјүшдән гачыб сонра јанына гајыданларла) јумшаг рәфтар етдин. Әҝәр габа, сәрт үрәкли олсајдын, әлбәттә, онлар сәнин әтрафындан дағылыб ҝедәрдиләр. Артыг сән онлары әфв ет, онлар үчүн (Аллаһдан) бағышланмаг дилә, ишдә онларла мәсләһәтләш, гәти гәрара ҝәлдикдә исә Аллаһа тәвәккүл ет! Һәгигәтән Аллаһ (Она) тәвәккүл едәнләри севәр!
Маидә, 11: Еј иман ҝәтирәнләр! Аллаһын сизә олан лүтфүнү хатырлајын ки, (бир дәфә) бир тајфа (Мәккә мүшрикләрини вә ја Бәни Сәләб гәбиләси) сизә әл галдырмаг (һүҹум етмәк) нијјәтиндә олдуғу заман Аллаһ онлара манечилик төрәтмишди. Аллаһдан горхун. Мөминләр јалныз Аллаһа тәвәккүл етсинләр!
Товбә, 51: Де: “Аллаһын бизим үчүн (лөвһи-мәһфузда) јаздығындан башга бизә һеч бир шеј үз вермәз. О бизим ихтијар саһибимиздир. Буна ҝөрә дә мөминләр јалныз Аллаһа тәвәккүл етсинләр!”
Муҹадәлә, 10: Шүбһәсиз ки, (бир јерә јығышыб ҝүнаһа, дүшмәнчилијә баис олан) мәхфи данышма (пычылдашма) иман ҝәтирәнләри мәјус едиб кәдәрләндирмәк үчүн олан Шејтан әмәлиндәндир. Һалбуки Аллаһын изни олмадыгҹа (Шејтан) онлара һеч бир зәрәр јетирә билмәз. Мөминләр јалныз Аллаһа тәвәккүл етсинләр!
Тәғабун, 13: Аллаһдан башга һеч бир танры (мәбуд) јохдур. Буна ҝөрә дә мөминләр анҹаг Аллаһа тәвәккүл етсинләр!
Əнфал, 2: Мөминләр јалныз о кәсләрдир ки, Аллаһ ады чәкиләндә (Онун һејбәт вә әзәмәтиндән) үрәкләри горхудан титрәјәр, Аллаһын ајәләри охундуғу заман һәмин ајәләр онларын иманларыны даһа да артырар, онлар анҹаг өз Рәббинә тәвәккүл едәр.
Доғруданмы тәвәккүл бу гәдәр зәруридир? Нә үчүн јалныз Аллаһа тәвәккүл етмәлијик? Башгаларына ҝүвәнсәк, башгаларындан көмәк истәсәк нә олар ки?
Ағыл вә мәнтиг бахымындан суалын ҹавабы ајдындыр. Гүдрәт саһиби дура-дура нә үчүн ондан аслы кәсләрә ҝүвәнәк?! Амма Гуран ајәләри дә бу суалы ҹавабландырыр. Аллаһда елә сифәтләр вар ки, бу сифәтләри јаранмышларда ҝөрмәк мүмкүнсүздүр. Ајәләр нә дејир?
Шуәра, 217: Вә јенилмәз гүввәт саһибинә, мәрһәмәт саһибинә тәвәккүл ет!
Нәмл, 78, 79: Һәгигәтән, сәнин Рәббин онларын (дини мәсәләләрдә ихтилафда оланларын) арасында Өз һөкмүнү (әдаләтлә) верәҹәкдир. О, (һәр шејә) галиб оландыр, (һәр шеји) биләндир! (Ја Рәсулум!) Сән анҹаг Аллаһа тәвәккүл ет, чүнки сән ачыг-ајдын һәгиги диндәсән (һагг јолдасан).
Ајәләрдән ајдын олур ки, Аллаһын мәрһәмәт вә елм саһиби олмасы Она тәвәккүл үчүн әсас верир.
Аллаһа гејбдән хәбәрдардыр, һәмишә һазырдыр. Һуд, 123: Ҝөјләрин вә јерин гејби Аллаһа мәхсусдур (Онун елминдәдир). Бүтүн ишләр дә ахырда Она (Аллаһа) гајыдаҹагдыр. (Ја Рәсулум!) Јалныз Она ибадәт ет вә јалныз Она тәвәккүл елә. Рәббин нә етдикләриниздән гафил дејилдир! Нәһл, 99: Һәгигәтән, иман ҝәтириб јалныз өз Рәббинә тәвәккүл едәнләрин үзәриндә Шејтанын һеч бир һөкмү јохдур!
Инсан ислаһа еһтијаҹлыдыр. Фәрд вә ҹәмијјәтин ислаһы һәр бир инсанын, хүсусилә пејғәмбәрләрин вәзифәсидир. Һуд, 88: (Шүејб онлара) Белә ҹаваб верди: “Еј гөвмүм! Бир дејин ҝөрәк! Әҝәр мән Рәббимдән ашкар бир мөҹүзә илә ҝәлсәм вә Рәббим мәнә Өз дәрҝаһындан ҝөзәл (һалал) бир рузи версә (мән она һарам гатараммы)? (Вә ја мән өз Рәббимә аси ола биләрәмми?) Мән сизә јасаг бујурдуғум шејин әксинә ҝедиб ону өзүм етмәк истәмирәм. Мән јалныз баҹардығым гәдәр сизи ислаһ етмәк истәјирәм. Мәним (бу ишдә) мүвәффәгијјәтим јалныз Аллаһын көмәјиләдир. Мән јалныз Она тәвәккүл етдим вә мәһз Онун һүзуруна дөнәҹәјәм!
Аллаһа тәвәккүлүн бир сәбәби дә онун рүбубијјәти, мүдиријјәти, Рәбб олмасыдыр. Төвбә, 129: (Ја Пејғәмбәрим!) Әҝәр онлар (сәнә иман ҝәтирмәкдән, әмрләринә итаәт етмәкдән) үз дөндәрсәләр, де: “Мәнә тәкҹә Аллаһ јетәр. Ондан башга һеч бир танры јохдур. Она тәвәккүл етдим мән. О, бөјүк әршин рәббидир! (О, бүтүн каинатын халиги вә ихтијар саһибидир!)
Мараглы нөгтәләрдән бири будур ки, Гуран адәтән Аллаһа тәвәккүлдән данышыр. Чүнки “Аллаһ” адында бүтүн илаһи камал сифәтләри топланыб. (бах: Әраф, 89; Али-Имран, 173; Ниса, 81; Мумтәһинә, 60; Јунус, 71, Мулк, 29...)

Мүнафигләр мин бир васитә илә һагг јолдан јајыныр. Амма билмәлидирләр ки, фәрасәтләри, баҹарыглары, һијләләри онлары ҹәһәннәм одундан гуртармајаҹаг. Гуранын нифаг башчыларына хәбәрдарлыгларында һәм дә ҝәләҹәклә бағлы хәбәрләр, бир нөв еҹаз вар. Һәшр сурәсиндә Бәни-Нәзир башчылары барәдә дејиләнләр буна нүмунәдир: “Ҝөјләрдә вә јердә нә варса, (һамысы) Аллаһы тәгдис едиб шәнинә тәрифләр дејәр. О, јенилмәз гүввәт саһиби, һикмәт саһибидир! Китаб әһлиндән кафир оланлары (Мәдинә әтрафында јашајыб Муһәммәд әлејһиссәламын пејғәмбәрлијини инкар едән Бәни Нәзир гәбиләсини) илк дәфә (бир јерә) топлајыб өз јурдундан чыхардан (Шама сүрҝүн едән) Одур. (Еј мөминләр!) Сиз онларын (өз јурдундан) чыхаҹагларыны ҝүман етмирдиниз. Онлар исә өз галаларынын онлары Аллаһдан (Аллаһын әзабындан) горујаҹағыны зәнн едирдиләр. Амма Аллаһ (Аллаһын әзабы) онлара ҝөзләмәдикләри јердән ҝәлиб үрәкләринә горху салды. Белә ки, онлар евләрини һәм өз әлләри, һәм дә мөминләрин әлләри илә учурдуб дағыдырдылар. Еј бәсирәт саһибләри! (Бәни Нәзир гәбиләсинин башына ҝәләнләрдән) ибрәт алын! Әҝәр Аллаһ онлара (јурдларындан чыхардылыб) сүрҝүн олунмағы һөкм етмәсәјди, онлары дүнјада мүтләг (башга бир) әзаба дүчар едәрди. Ахирәтдә исә онлары ҹәһәннәм әзабы ҝөзләјир!” (сурәнин сонуна гәдәр бу мөвзу изләнилир)
Бу вә бу гәбилдән олан башга ајәләрдән ајдын олур ки, инсан үчүн јеҝанә етибарлы ҝүвәнҹ јери Аллаһдыр. Бәли, Рәббинин вәкил олмасы кифајәт едәр!” (Исра, 65)

Һүсејн Һәггани Зәнҹани
Nur-az.com/маарефгуран