Шрифт өлчүсү:

18 Апрел 2014

Һемингуејдә “Нә вар, нә јох” һаггында

Ушаг вахты “Гоҹа вә дәниз” әсәрини охумушдум. Дәнизчынын додагларынын чат вермәси, ширин суја олан еһтијаҹы инанылмаз изләр бурахмышды мәндә.

Һемингуеј барәдә һәмишә тәзадлы фикирләр ешитмишәм. Ону примитивликдә гынајырлар: популизмә гачыр, чох охунур, күтләвидир, Интеллектдән һеч нә јохдур...

Интеллектуаллар әсасән Кафканы вә Фолкнери охујарлар. Бәлкә дә сорушсан Фолкнердә сәни чәлб едән нәдир, һеч бир тутарлы ҹавабы олмајаҹг.

Ортада ики гүтбә бөлүнән охуҹу вар, Фолкнерчиләр вә бир дә Һемингуејчиләр, јәни интеллектуаллар вә гејриләри. Бу ики зирвәни Достојевски вә Толстојла мүгајисә етмәк олар.

Ушаг вахты “Гоҹа вә дәниз” әсәрини охумушдум. Дәнизчынын додаларынын чат вермәси, ширин суја олан еһтијаҹы инанылмаз изләр бурахмышды мәндә.
İнди дә боз сәһралардан кечәндә, дәнизин шор сујуну даданда һәмишә бу әсәри хатырлајырам.

“Килиманҹаро гарлары”нда Һемингуеј там башга бир јазычыдыр. Реаллыгла ирреаллыг арасында сон дәрәҹә инҹә кечидләр едир, јуху вә һәјат, арзу вә реаллыглар- чырпынан ики ганад кимидир.

Һемингуеј бурада там фәглидир. О дүшүнҹә ахыныны гәләмин уҹуна јөнәлдә билиб. Дүшүнҹәләр, арзулар, хәјаллар сел кими ахыр. Јазычынын усталығына валеһ олурсан.

“Классикләр” серијасындан онун даһа бир китабыны нәшр етдик “Ја вар, ја јох (То Һаве анд Һаве нот). Јенә дәниз, јенә балыгчылар, шәһәр һәјаты, касыблыг, һәјат уғрунда мүбарызә, гачагмалчылар, кишиләрин газанҹларына мөһтаҹ олан Америка аиләси.

Инсан алверчиси, әслән чинли олан мистер Синг тәҹрүбәли дәнизчи Һарринин гајығыны кирајә ҝөтүрүр. Артыгламасы илә пулуну өдәјир. Һарри 12 нәфәр чинлини апармалы амма ҝери гајтармамалыдыр. Јәни һардаса дәнизә батырмалыдыр. Башга, даһа јахшы һәјата ҹан атан чинлиләр фырылдагчы Сингә күллү мигдарда пул өдәјирләр ки, тәки башга јерә ҝедә билсинләр. Амма онлары гаршыда нәләр ҝөзләјир, кимсә хәбәрсидир. Јүзләрлә белә инсанлар ҝедиб вә ҝери дөнмәјибләр. Һамыја елә ҝәлир ки, әҝәр ҝери дөнмәјибләрсә демәк јахшы бир һәјата дүшүбләр. Даһа хәбәрләри јохдур ки, онлар садәҹә дәнизин дибинә ҝөмүлүбләр.

Һарри сәләфләри кими етмир, јәни 12 нәфәри өлдүрмәкдәнсә бир нәфәри, елә о гајығы кирајә едән Синги өлдүрүр.
Бу әсәрдән гыса бир епизоддур. Ән јахшы образлардан бири дә арвадыны тәнҝә ҝәтирмиш јазычыдыр. Әлбәттә, бу елә Һемингуејин өзүдүр.

Бүтүн әсәрләриндә мүтләг ја бир јазычы вар, ја да бир јарадыҹы адам . Вә мүтләг онун јанында бир варлы, күбар бир ханым вар вә мүтләг о ханымын ҝөзү әтрафда даим кимисә ахтарыр. Һеминигуејин әсәрләриндә олан јазычыларын һамысынын арвадлары хәјанәтә мејиллидирләр. Јазычылар исә даим образ ахтарышында, мүшаһидә мәгамлары сечмәкдәдир.

Һәмишә сонда о тәнһадыр. Һамы тәрәфиндән атылмыш һалда ја хәјалларынын далынҹа учур, ја да кимләрсә ону кефли, сәндәлләјә-сәндәлләјә ҝедән ҝөрүр.

Мәнҹә бу әсәри һәр бир киши охумалыдыр. Инсанлары танымаг, јашамаг уғрунда мүбаризә апармаг бахымындан хејли өјрәнмәли мәгамлар вар.
“Ја вар, ја јох” мәҝрурлуг, ҹәсурлуг, горхмазлыг һаггында бир китабдыр.

Мүтләг сонда бир мүһүм мәсәләни гејд едим. “Килиманҹаро Гарлары” вә “Ја вар, ја јох”у Маһир Гарајев тәрҹүмә едиб. Маһир Гарајеви әввәлләр дә таныјырдым. Рәсми мүнасибәтимиз олуб. Һәр ики әсәрдән сонра она там башга ҹүр бахырам. Инди, Маһир чох әзиз вә чох виҹданлы, рәғбәтлә јанашдығым биридир. Охудугҹа онун әзијјәтини һисс едирсән. Ахтарышлары, јени сөз тапанда севинҹи мәтнин ичиндән ајдын ҝөрсәнир. Һәр ики әсәрин Маһир уста гәләминдән чевриси дәрһал билинир.

П.С
Əҝәр евинизә ики чөрәк алырсынызса бирини алмајын, пулуну китаба верин. Ушаглыарынызы китабла севиндирмәји баҹарын. Јени китаб ҝөрәндә севинән ушаг садәҹә хошбәхтликдир.

Бахын милјонлары олан инсанлар вар, амма јенә пуллары азлыг едир. Јенә газанмаг истәјирләр. Демәк аҹ олан дүшүнҹәдир, гарын дејил.
Биз инсанларымызын дүшүнҹәсини гидаландырмалыјыг. О гида исә јалныз китабла мүмкүндүр.



Шаһбаз Худуоғлу
азнеwс